Dwór w Świerznie

Dwór w Świerznie

nr rej. A-1369 z 18.06.1954 i z 30.07.1955:
Zespół dworski w 2020 - na pierwszym planie budynek gospodarczy, za nim oficyna i dalej gołębnik
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Świerzno
Adres	Świerzno 44B 72-405 Świerzno
Typ budynku	dwór
Styl architektoniczny	barokowy
Architekt	Andrzej Haase
Fundator	Bogusław Bodo von Flemming
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1718
Ukończenie budowy	1723
Ważniejsze przebudowy	1923-1925
Pierwszy właściciel	Bogusław Bodo von Flemminga
Kolejni właściciele	PGR Dwór Pomorski
Obecny właściciel	Dwór Pomorski
Położenie na mapie gminy Świerzno dwór
Położenie na mapie Polski dwór
53°57′50,18″N 14°57′40,43″E

Dwór w Świerznie – zabytkowy, barokowy dwór szachulcowy w typie entre cour et jardin położony w miejscowości Świerzno w województwie zachodniopomorskim. Zespół dworsko-parkowy, w skład którego wchodzi budynek dworu, znajduje się w zachodniej części wsi, po północnej stronie drogi wiejskiej, na zachód od kościoła parafialnego.

Zespół w Świerznie jest przykładem barokowej rezydencji we francuskim typie entre cour et jardin, czyli umieszczonej między dziedzińcem a ogrodem. Wnętrza dworu zachowały układ zbliżony do pierwotnego. Wśród pomieszczeń wyróżnia się duża sala kominkowa z kominkiem, pierwotnie dekorowanym herbem właścicieli oraz sala balowa z emporą dla orkiestry, nad którą umieszczono herb budowniczego z jego imieniem, nazwiskiem i datą 1728, a także malowane postacie muzykantów, dam i włoskich aktorów z commedii dell'arte. Sala balowa stanowi unikat w skali Pomorza Zachodniego.

Historia

Miejscowość Świerzno przez wiele wieków należała do starej rodziny pomorskiej von Flemming. W czasach Henryka von Flemming pod koniec XVI wieku stał we wsi dwór drewniany, który został zburzony w 1660 roku. W 1665 roku, z okazji ślubu Kacpra Joachima von Flemming, wzniesiono nowy dwór.

Obecny barokowy dwór w Świerznie został wzniesiony jako rezydencja generała majora Bogusława Bodo von Flemminga. Flemming zawarł kontrakt na wykonanie prac z budowniczym Andrzejem Haase (Andreas Haase) ze Stargardu w 1718 roku. Prace rozpoczęte w tym samym roku zostały zakończone w stanie surowym w 1723 roku. Z inicjatywy budowniczego Haase, obiekt powstał jako dwór ryglowy. W 1728 roku ukończono salę balową w południowo-zachodnim skrzydle, a drobne prace prowadzono jeszcze do 1730. Gołębniki przy północnym boku dziedzińca w formie ośmiobocznych wież powstały pod koniec XVIII wieku. Zespół został wzniesiony w konstrukcji częściowo ryglowej, częściowo murowanej. W 1764 roku rozebrano stary dwór z 1665 roku. W 1734 roku Świerzno przeszło w ręce rodziny Wartensleben, a w 1919 roku jego właścicielem został markiz Hahn. W połowie XIX wieku dokonano przebudowy budynków wschodniego i zachodniego, dodając środkowe ryzality.

W latach 1923-1925, kiedy właścicielem kompleksu był hrabia Hahn zespół pałacowy został całkowicie przebudowany, zyskując obecny wygląd. Przebudowano m.in. ryzalit i ściany skrzydła zachodniego. Z tego okresu zachowały się m.in. malowidła w sali balowej. Ostatnim właścicielem Świerzna, a więc i zespołu pałacowego, od 1936 roku do 1945 roku był baron von Rüxleben. W latach 1937-1938, za rządów Hansa Siegfrieda von Rüxleben, wyremontowano część budynków oraz odrestaurowano wystrój sali balowej.

Po II wojnie światowej obiekt przez kilka lat był użytkowany przez wojska radzieckie. W latach 1952-1993 stanowił własność Państwowego Gospodarstwa Rolnego. W latach 1975-1981 przez Pracownie Konserwacji Zabytków ze Szczecina były prowadzone prace remontowo-rewaloryzacyjne: przeprowadzono remonty dachów, konserwację malowideł w sali balowej oraz odbudowę budynku gospodarczego po zachodniej stronie drogi dojazdowej. Prace te zostały jednak przerwane. Po rozwiązaniu PGR-ów zespół podworski w roku 1993 przeszedł w ręce prywatne. W 2004 roku nieruchomość nabyła spółka „Dwór Pomorski" i od tego czasu trwają prace remontowo-budowlane, mające na celu przywrócenie zespołu pałacowego do dawnej świetności z przeznaczeniem na „Centrum wypoczynkowo-rekreacyjne".

Opis

Budynki są rozmieszczone symetrycznie wzdłuż osi zespołu, tworząc układ podkowy.

Pierwotne założenie składało się z zachodniego i południowo-zachodniego skrzydła, pełniących funkcję oficyn mieszkalnych, oraz południowo-wschodniego skrzydła, przeznaczonego na wozownię, oraz wschodniego, które miało być stajnią. Zabudowania otaczały dziedziniec od wschodu, zachodu i południa. Od północy planowano budowę pałacu, w miejscu obecnych gołębników, lecz ten projekt nigdy nie został zrealizowany. Od początku funkcję dworu pełniły połączone pod kątem prostym skrzydła zachodnie i południowo-zachodnie. Budynki skrzydeł w planie są prostokątne i mają mieszany rodzaj konstrukcji, częściowo ryglową, częściowo murowaną. Są parterowe , nakryte wysokimi, mansardowymi dachami. Symetrię fasad skrzydeł wschodniego i zachodniego podkreślają środkowe ryzality. W budynkach zamykających dziedziniec od południa pośrodku dłuższych elewacji, w dachu, umieszczone są duże wystawki.

Wjazd prowadzi aleją od drogi, a następnie między dwoma wydłużonymi budynkami gospodarczymi, z których każdy łączy się z parą symetrycznie rozmieszczonych skrzydeł, zamykających dziedziniec od południa, wschodu i zachodu. Od północy dziedziniec zamykają dwa gołębniki flankujące wjazd do parku. Dawny dwór, usytuowany w zachodniej części dziedzińca, jest połączony łącznikiem z oficyną południową, mieszczącą salę balową. Po przeciwnej stronie wjazdu znajduje się druga oficyna, łącząca się z dawną stajnią i wozownią we wschodniej części dziedzińca.

Budynki zespołu utrzymane są w skromnym stylu barokowym, nawiązującym do lokalnej tradycji budownictwa ryglowego. Skrzydła boczne dziedzińca (dwór i stajnia z wozownią) mają plan wydłużonych prostokątów z ryzalitami pośrodku dłuższych elewacji. Oficyny flankujące południowy wjazd na dziedziniec mają plan krótkich prostokątów, a oba gołębniki - ośmioboków. Wszystkie cztery skrzydła są parterowe, z mansardowymi dachami z naczółkami. Piętrowe ryzality dworu i stajni oraz facjatki obu oficyn mają dwuspadowe dachy. Dwukondygnacyjne gołębniki zwieńczone są ostrosłupowymi hełmami. Dachy dworu mają dwie lukarny i doświetlenia w formie „wolich oczu”. Dwór i oficyna są całkowicie podpiwniczone, a druga oficyna - częściowo. Budynki gospodarcze przy wjeździe, są znacznie niższe niż te przy dziedzińcu i mają dwuspadowe dachy.

Początkowo budynki dworskie były wzniesione w konstrukcji ryglowej z wypełnieniem ceglanym, posadowione na piwnicach i podmurówkach z cegły i kamienia polnego (oficyna południowo-wschodnia). Obecnie wiele ścian dworu, stajni z wozownią oraz działowych ścian oficyny wykonano z cegły, a nowe ściany drugiej oficyny i obu budynków gospodarczych przy wjeździe są ceglane z rekonstrukcją konstrukcji ryglowej. Dachy wszystkich budynków są pokryte dachówką karpiówką. W piwnicach oficyny dworu zachowały się sklepienia kolebkowe z lunetami, a nad pozostałymi kondygnacjami poszczególnych skrzydeł przetrwały drewniane stropy, zastąpione jednak w większości pomieszczeń dworu i oficyny wschodniej nowymi, ceramicznymi na stalowych belkach.

Elewacje poszczególnych skrzydeł są symetryczne. Fasada dworu jest dziewięcioosiowa, z trójosiowym, piętrowym ryzalitem pośrodku, mieszczącym główne wejście. Narożniki ryzalitu ozdobione są ośmiobocznymi wieżami, które wspierają trójkątny szczyt. Nad wejściem wieże połączone są balkonem. Podobne, choć uproszczone, podziały z piętrowym ryzalitem znajdują się na elewacji stajni. Symetrię frontowych elewacji oficyn podkreślają szerokie facjatki z trójkątnymi szczytami. Na południowej elewacji szczytowej stajni znajduje się tablica pamiątkowa z tarczą herbową, datą przebudowy 1923 oraz inicjałami „S. G. v. H. S.”

Wnętrza dworu i oficyny mają głównie układ dwutraktowy. W środkowych ryzalitach dworu znajdują się hall wejściowy i salon ogrodowy, a po prawej stronie obszerny salon z kominkiem. W oficynie dworskiej, po prawej stronie od środkowej sieni, mieści się sala balowa zajmująca całą szerokość budynku. Zachowały się tu empora dla orkiestry oraz barokowa polichromia na drewnianej fasetce stropu, przedstawiająca muzykantów i aktorów commedii dell’arte. Druga oficyna ma układ dwu- i półtraktowy.

Park

Za dworem znajduje się osiemnastowieczny park z pozostałościami czterech stawów. Do dworu prowadzą aleje obsadzone kasztanowcami. Zaraz za budynkami dworskimi znajduje się klasyczny ogród francuski z XVIII wieku, który jest stosunkowo dobrze zachowany.