Dzwonkówka porfirowobrązowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dzwonkówka porfirowobrązowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Entoloma porphyrophaeum (Fr.) P. Karst. Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 32: 259 (1879) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
_P._Karst_18141.jpg)
Dzwonkówka porfirowobrązowa (Entoloma porphyrophaeum (Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1857 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus porphyrophaeus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Petter Karsten 1879 r.[2]
- Agaricus porphyrophaeus Fr. 1857
- Leptonia porphyrophaea (Fr.) Largent 1977
- Rhodophyllus porphyrophaeus (Fr.) J.E. Lange 1921
- Trichopilus porphyrophaeus (Fr.) P.D. Orton 1991
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[4]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 4-14,5 cm, początkowo stożkowy, potem stopniowo wypłaszczający się, w końcu całkowicie rozpostarty, zazwyczaj z wyraźnie wypukłym środkiem. Brzeg początkowo podwinięty, potem wyprostowany i pofalowany lub popękany. Jest niehigrofaniczny; w stanie wilgotnym nieprzeźroczysty i nieprążkowany. Powierzchnia promieniście włóknista, czasami z bardzo drobnymi łuseczkami, w stanie suchym filcowata. Początkowo jest brązowawa lub czerwono-brązowa z fioletowym połyskiem, przy brzegu nieco jaśniejsza, potem stopniowo traci fioletowe zabarwienie[5].
W liczbie 40-60 z międzyblaszkami (l=3-7), głęboko wykrojone lub wolne, o szerokości do 20 mm, początkowo białe lub kremowe, potem różowe lub łososiowe, w końcu brązowo-różowe. Ostrza nierównomiernie ząbkowane tej samej barwy[5].
Wysokość 4-16 cm, grubość 5-8 mm, cylindryczny, czasami rozszerzający się ku podstawie, pełny. Powierzchnia włókienkowata lub łuseczkowata, silnie czerwonawoporfirowa. Podstawa biało filcowata[5].
W kapeluszu pod skórką tej samej barwy co powierzchnia, w środku różowy, wewnątrz trzonu białawy. Bez zapachu, lub o słabym, słodkawym zapachu. Smak łagodny lub nieprzyjemny, rzadziej orzechowy[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w widoku z boku nieregularnie kanciaste, o wymiarach 8-12 × 5,5-8 μm. Podstawki 32-60 × 9-13 μm, 4–zarodnikowe, ze sprzążkami. Pomiędzy podstawkami baryłkowate lub w kształcie kręgla cheilocystydy o wymiarach 20-60 × 7-20 μm, szerokiej podstawie z dzióbkiem o długości 3-12 μm, rzadko z jednokomórkową szyjką o długości 2,5-7 μm. Strzępki skórki kapelusza cylindryczne, z nabrzmiałymi elementami o szerokości do 25 μm. Zawierają wewnątrzkomórkowy brązowo-purpurowy pigment. W strzępkach hymenium i skórki sprzążki[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Dzwonkówka porfirowobrązowa w Europie jest szeroko rozprzestrzeniona i dość częsta na obszarach o klimacie umiarkowanym[6], głównie w Europie Północnej i Zachodniej[5]. Notowana jest także w niektórych rejonach Azji i Ameryki Północnej. W Anglii i Irlandii jest częsta[7]. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano na terenie Polski 4 stanowiska[4]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Jest w nim zaliczona do grupy gatunków chronionych i zagrożonych[8] Znajduje się na liście gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Holandii i Szwecji[4].
Występuje na słabo nawożonych, półnaturalnych obszarach trawiastych lub w lasach z krzaczastą wierzbą płożącą i innymi wierzbami, także w tundrze[6]. W Polsce notowana od września do października na łąkach, pastwiskach, przydrożach, rzadziej w lasach iglastych i mieszanych[4].
Charakterystyczną cechą tego gatunku dzwonkówki jest długowieczność jej owocników – nawet kilka tygodni[7].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Dzwonkówka torfowiskowa (Entoloma elodes) jest częściowo higrofaniczna; w stanie suchym ma jaśniejszy i matowy kapelusz, w stanie wilgotnym szarobrązowy lub szarofioletowy, czasem koncentrycznie strefowany[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Entoloma porphyrophaeum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2018-12-24]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2018-12-24]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae. 1988, 1:1, s.148
- ↑ a b M.E. Noordeloos, M.E. Entoloma s.l., Fungi Europaei. 5:1, s. 407
- ↑ a b First Nature. Entoloma porphyrophaeum. [dostęp 2018-12-24]. (ang.).
- ↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki porfirowobrązowej w Polsce. [dostęp 2018-12-24].
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.