Facelia błękitna

Facelia błękitna
	; Facelia błękitna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	facelia
Gatunek	facelia błękitna
	Nazwa systematyczna
	Phacelia tanacetifolia Benth.; J. Lindley, Edwards's Bot. Reg. 20: t. 1696. 1834
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia Benth.) – gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Zwyczajowo nazywana jest też wiązanką wrotyczową. Pochodzi z Kalifornii, w Polsce jest dość często uprawiana^[3].

Morfologia

Pokrój: Jest to roślina jednoroczna. Cała szorstko owłosiona.
Łodyga: Rozgałęziona, dorastająca do 80 cm wysokości.
Liście: Pojedynczo lub podwójnie parzystosieczne, o karbowanych odcinkach^[4].
Kwiaty: 5-krotne, dzwonkowate, zebrane w skrętki^[5]. Kielich składa się z 5 działek^[4]. Korona lejkowata, zrostopłatkowa, barwy fioletowoniebieskiej. 5 długich pręcików i 2-dzielna szyjka pojedynczego słupka wystają daleko z korony i służą do "lądowania" owadów. Na dnie kwiatowym znajduje się żółty nektarnik w kształcie tarczki, chroniony przed deszczem i niepożądanymi owadami przez 10 osklepek. Osklepki wyrastają w połowie rurki korony i są ułożone po dwie wokół każdego pręcika^[6]. Pyłek ciemnoniebieski, obnóże ciemnogranatowe albo czarne^[3].
Owoce: Pękająca torebka. Nasiona są żółtobrązowe, o powierzchni poprzecznie pofałdowanej^[7].

Liść
Pąki kwiatowe
Kwiatostan
Owoce

Biologia

Rozwój

Okres wegetacji trwa około 100 dni. Zaczyna kiełkować już na 8 dzień po wysiewie^[6]. Zakwita w 6-10 tygodni po wysiewie^[3] i kwitnie przez 5 tygodni, przy czym kwitnienie masowe trwa 3 tygodnie^[6].

Zastosowanie

Jest rośliną uprawianą na paszę, niekiedy na nawóz zielony^[4], ale przede wszystkim należy do najlepszych roślin miododajnych.

Plon zielonki może osiągać 15-20 t/ha. Przy pasiece uprawia się facelię jako bogate źródło nektaru i na nasiona. Na glebach urodzajnych i odchwaszczonych wystarczy 2-3 kg dobrze kiełkujących nasion na hektar. Facelia rośnie bujnie, rozkrzewiając się i wytwarzając dużą liczbę kwiatów, ale taka plantacja dojrzewa nierównomiernie i może zostać mocno zachwaszczona. Dlatego w uprawach przeznaczonych na nasiona najlepiej stosować siew gęstszy. Aby osiągnąć odpowiednie zagęszczenie zasiewu na żyznych, dobrze odchwaszczonych i odpowiednio wilgotnych glebach, wysiewa się 5-7 kg nasion na hektar, na glebach średnich – 8-12 kg, a na słabych – 14-16 kg. Facelia ma małe wymagania w stosunku do gleby. Na nasiona najlepiej ją uprawiać w drugim roku po nawożeniu. Przy niskiej zawartości azotu roślina rośnie słabo, wcześniej kwitnie i drewnieje, natomiast przy nadmiarze może zacząć gnić^[6].

Z powodu krótkiego okresu wegetacji, facelia może być wysiewana w różnych terminach, tak, żeby zakwitła w pożądanym czasie. Roślina ta z punktu widzenia pożytków pszczelich jest dobra zarówno dla powiększenia pożytku głównego, jak i dla wypełniania okresów bezwziątkowych w ciągu całego lata. Siana jako międzyplon, zakwita we wrześniu i daje cenny pożytek jesienny. Wysiana tuż przed mrozami, zakwita w maju następnego roku, chociaż skuteczność takiego siewu w warunkach klimatycznych w Polsce nie jest zbyt pewna^[6].

Pszczoły chętnie odwiedzają facelię przez cały dzień, czasem można je obserwować na facelii nawet po zachodzie słońca^[8]. Natomiast najsilniej oblatywana jest przez pszczoły w godzinach południowych, dokładniej od 11 do 16, przy maksimum odwiedzin (około 38 pszczół na 1 m²), ok. godziny 15. Jeden kwiat wiązanki średnio wydziela od 0,5 do 5 mg nektaru. Facelia dobrze nektaruje bez względu na pogodę^[3]. Wydajność miodowa na dobrych glebach dochodzi do 300-400 kg miodu/ha, a pyłkowa od 200 do 300 kg/ha^[5]. W zależności od rodzaju gleby, nawożenia i warunków atmosferycznych w czasie wzrostu i kwitnienia wydajność ta może się różnić. Im później zostanie wysiana facelia, tym mniejsza będzie wydajność miodowa, dlatego rośliny wysiane w sierpniu już nie w każdym roku zakwitają^[6]. Miód faceliowy jest bardzo jasny, o żółtawym, czasami nawet zielonkawym odcieniu. Podczas krystalizacji, miód gęstnieje i staje się coraz jaśniejszy, często wręcz biały. W smaku jest delikatny, minimalnie kwaskowaty, o wyraźnym kwiatowym aromacie^[9].

Ze względu na swoje ładne kwiaty oraz fakt, że jest bardzo dobrą rośliną miododajną, jest czasami uprawiana jako roślina ozdobna.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Z.Z. Demianowicz Z.Z., Rożliny miododajne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1953 .
↑ ^a ^b ^c Z.Z. Kotłowski Z.Z., Wielki atlas roślin miododajnych, Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita SA, 2006 .
↑ ^a ^b Z.Z. Podbielkowski Z.Z., Rośliny użytkowe, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1992 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f M.M. Lipiński M.M., Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność, Z.Z. Kotłowski (red.), wyd. IV, Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010 .
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ М.М. Глухов М.М., Важнейшие мёдоносные растения и способы их разведения, Москва: Государственное издательство Сельскохозяйственной Литературы, 1950 .
↑ Facelia Błękitna – Roślina miododajna, Opis, Uprawa [online], Facelia Błękitna – Roślina miododajna, Opis, Uprawa [dostęp 2020-03-29] (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).

[:0-3] Z.Z. Demianowicz Z.Z., Rożliny miododajne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1953 .

[:1-4] Z.Z. Kotłowski Z.Z., Wielki atlas roślin miododajnych, Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita SA, 2006 .

[:2-5] Z.Z. Podbielkowski Z.Z., Rośliny użytkowe, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1992 .

[:3-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f M.M. Lipiński M.M., Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność, Z.Z. Kotłowski (red.), wyd. IV, Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010 .

[7] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[8] М.М. Глухов М.М., Важнейшие мёдоносные растения и способы их разведения, Москва: Государственное издательство Сельскохозяйственной Литературы, 1950 .

[beego-9] Facelia Błękitna – Roślina miododajna, Opis, Uprawa [online], Facelia Błękitna – Roślina miododajna, Opis, Uprawa [dostęp 2020-03-29] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]