Motylica wątrobowa
| Fasciola hepatica | |
| (Linnaeus, 1758) | |
 Motylica wątrobowa – forma dojrzała | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| (bez rangi) | pierwouste |
| Nadtyp | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
motylica wątrobowa |
Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – gatunek kosmopolitycznej przywry digenicznej (Digenea), pasożytującej w drogach żółciowych wielu gatunków ssaków (głównie świń, koni, psów i gryzoni). U człowieka wywołuje fascjolozę (choć zakażenia ludzi zdarzają się bardzo rzadko). W latach 60. XX wieku nawet 50% bydła w Polsce było zarażone motylicą wątrobową. Dzięki kompleksowym programom zwalczania tego pasożyta (polegających m.in. na leczeniu zakażonych zwierząt oraz likwidacji żywicieli pośrednich) odsetek ten znacznie zmalał i wynosi 0,5–2% (obecnie w Polsce odnotowuje się 4–5 przypadków rocznie)[1]. Do zakażeń dochodzi najczęściej latem i jesienią[potrzebny przypis].
Jej pokryte mikroskopijnymi kolcami ciało kształtu listkowatego ma 20–30 mm długości oraz 10–13 mm szerokości. Dwie przyssawki (gębowa i brzuszna) leżą blisko siebie. Wszystkie narządy wewnętrzne (jelito, jądra, jajnik i gruczoły żółtkowe) są widocznie rozgałęzione[1]. Genom składa się z 12 chromosomów[2]. Jaja koloru brązowożółtego, o elipsoidalnym kształcie, mają 130–140 μm długości[3] (czasem 150 μm[1]) i 80–85 μm szerokości[3] (czasem 90 μm[1]).
Cykl życiowy
[edytuj | edytuj kod]
W wydalonym do środowiska jaju znajduje się zygota, której dalszy rozwój następuje, gdy jajo znajdzie się w wodzie. W ciągu 2–6 tygodni (w zależności od temperatury otoczenia) z jaja powstaje miracydium (dziwadełko), które aktywnie poszukuje w wodzie żywiciela pośredniego (w Europie najczęściej są nimi błotniarka moczarowa oraz Galba occulata, niekiedy także młode osobniki błotniarki stawowej). Po wniknięciu do ciała żywiciela, miracydium przekształca się w sporocystę (bez rzęsek i plamki ocznej), a następnie w redię (na drodze partenogenezy). To ostatnie stadium zazwyczaj ma dwa pokolenia, zaś z kul zarodkowych redii potomnych (II pokolenie) powstają cerkarie (również na drodze partenogenezy). Rozwój w organizmie żywiciela pośredniego trwa 4–6 tygodni (w zależności od temperatury otoczenia). Po tym czasie cerkarie przedostają się do wody, w której otorbiają się na roślinach wodnych, przekształcając się w adoleskarie (zazwyczaj zajmuje im to kilka godzin od momentu opuszczenia ciała żywiciela)[1]. Jeżeli w ciągu doby nie zostaną połknięte przez żywiciela ostatecznego, przekształcają się w metacerkarię (w tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez pół roku w temperaturze poniżej –15 °C)[potrzebny przypis].
Adoleskaria jest formą inwazyjną, która dostaje się do organizmu żywiciela ostatecznego wraz z wodą lub pokarmem (tj. roślinnością, na której osiadły). W jelicie jej otoczka ulega rozpuszczeniu, co umożliwia pasożytowi przedostanie się przez ścianę jelita do jamy otrzewnej, a następnie do wątroby (w ciągu 48 godzin). Przez następne 2 tygodnie penetruje miąższ narządu (uszkadzając go), po czym przechodzi do dróg żółciowych, gdzie osiąga dojrzałość. W pełni rozwinięty osobnik motylicy wątrobowej jest w stanie składać dziennie około 6000 jaj, pozostając w wątrobie żywiciela ostatecznego nawet kilkanaście lat[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Antoni Deryło (red.), Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 182–187, ISBN 978-83-01-13804-2.
- ↑ Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003, s. 297. ISBN 83-7350-029-4.
- ↑ a b Paul G. Engelkirk, Janet L. Duben-Engelkirk: Laboratory diagnosis of infectious diseases. Essentials of diagnostic microbiology. Baltimore: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams Wilkins, 2008, s. 613. ISBN 978-0-7817-9701-6. (ang.).