Gęsiec
| Plectropterus gambensis[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gęsiec | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Gęsiec[6], gęsiec gambijski[7] (Plectropterus gambensis) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), spokrewniony z gęsiami i kaczkami. Odróżnia się od nich jednak odrębnymi cechami anatomicznymi i dlatego włącza się go do osobnej podrodziny Plectropterinae lub też nie umieszcza w żadnej z podrodzin[6]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Plectropterus[6][8]. Występuje na mokradłach całej subsaharyjskiej Afryki.
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Plectropterus: gr. πληκτρον plēktron – kogucia ostroga; -πτερος -pteros – -skrzydły, od πτερον pteron – skrzydło[9].
- gambensis: Gambia[10].
- Anatigralla: łac. anas, anatis – kaczka; grallae – palce, od archaicznego gradula – kroczek, od gradus – krok[11].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Gęsiec występuje w zależności od podgatunku[8]:
- P. gambensis gambensis – Gambia do Etiopii na południe do Angoli i Mozambiku.
- P. gambensis niger – Namibia i Zimbabwe do RPA.
Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]
Dorosłe gęśce osiągają 75–115 cm długości i przeciętnie 4–6,8 kg masy ciała, choć czasem ich masa wynosi nawet 9 kg, przy czym samce są wyraźnie większe niż samice[12][13]. Należą do największych afrykańskich ptaków wodnych i uchodzą za jedne z największych gęsi.
Większość ich ubarwienia jest czarna, z białą częścią twarzową i dużymi białymi plamami na skrzydłach. Długie nogi są cielistej barwy. Nominatywny podgatunek P. g. gambensis ma rozległe białe pole na brzuchu i po bokach ciała, ale podgatunek P. g. niger, który występuje w południowym biegu rzeki Zambezi, na brzuchu posiada jedynie małe białe plamki.
Kaczor różni się od kaczki nie tylko rozmiarem, ale i większą twarzową czerwoną łatką, która rozszerza się za czerwonym dziobem, oraz naroślą u podstawy górnej szczęki.
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Gęśce zwykle nie wydają żadnych dźwięków, ale gdy lecą, można usłyszeć cienki gwizd. Duże gniazdo ukryte jest zazwyczaj w roślinności w pobliżu wody, ale ptaki wykorzystują też szczeliny w drzewach, inne szczeliny oraz stare gniazda warug. Ostroga na zagięciu skrzydeł może im służyć do prowadzenia walki.
Ten płodny i towarzyski gatunek żeruje na pastwiskach jedząc rośliny łąkowe, ale środek dnia przeznacza na odpoczynek nad wodą.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gęsiec jest jednym z gatunków, którego dotyczy porozumienie o ochronie migracji ptaków wodnych Afryki i Eurazji (AEWA)[14]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje go za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Globalny trend liczebności uznawany jest za wzrostowy, choć niektóre populacje mogą być stabilne[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Plectropterus gambensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Plectropterus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-04-02] (ang.).
- ↑ F. de Lafresnaye: Séance publique de la Société linnéenne de Normandie. Caen: 1837, s. 37. (fr.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 593.
- ↑ a b BirdLife International, Plectropterus gambensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-10] (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-10].
- ↑ Denis Lepage: Gęsiec (Plectropterus gambensis) (Linnaeus, 1766). Avibase. [dostęp 2013-11-09].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-10]. (ang.).
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. Plectropterus.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. gambensis.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. Anatigralla.
- ↑ Spur-winged Goose (Plectropterus gambensis) [online], WAZA : World Association of Zoos and Aquariums [zarchiwizowane z adresu 2018-07-21] (ang.).
- ↑ Spur-winged goose. [w:] Garst Wildlife Photographic Collection [on-line]. Colorado State University. [dostęp 2021-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-11)]. (ang.).
- ↑ Plectropterus gambensis. AEWA – Agreement on the Conservation of African-Eurasian Migratory Waterbirds. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ian Sinclair, Phil Hockey and Warwick Tarboton, SASOL Birds of Southern Africa (Struik 2002) ISBN 1-86872-721-1.
- Steve Madge, Wildfowl, Hilary Burn, London: Christopher Helm, 1987, ISBN 0-7470-2201-1, OCLC 16804964.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
- James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).