Mozambik

República de Moçambique Republika Mozambiku
Flaga Mozambiku Godło Mozambiku
Hymn: Patria Amada
Język urzędowy	portugalski
Stolica	Maputo (dawniej Lourenço Marques)
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Armando Guebuza
Szef rządu	premier Alberto Vaquina
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	36. na świecie 801 590 km² 13 000 km² (ok. 2%)
Liczba ludności (2009)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	54. na świecie 22,894,000 26 osób/km² Bantu
Jednostka monetarna	metical (MZM)
Niepodległość	od Portugalii 25 czerwca 1975
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	MZ
Domena internetowa	.mz
Kod samochodowy	MOZ
Kod samolotowy	C9
Kod telefoniczny	+258
Mozambik w Wikipodróżach

Mozambik (port. Moçambique, Republika Mozambiku República de Moçambique) – państwo położone w południowo-wschodniej Afryce. Graniczy z RPA, Suazi, Tanzanią, Malawi, Zimbabwe i Zambią.

Przez kilka wieków kolonia portugalska, w 1975 uzyskał niepodległość.

Ustrój polityczny

Władzą ustawodawczą jest jednoizbowy parlament o 250 miejscach – Zgromadzenie Republiki. Wybory odbywają się co 5 lat.

Urząd prezydenta obecnie sprawuje Armando Guebuza z partii FRELIMO, będąc następcą poprzedniego prezydenta i przywódcy FRELIMO, Joaquima Chissano. Wybory prezydenckie odbywają się co 5 lat.

W wyborach prezydenckich i parlamentarnych w grudniu 2004 roku zwyciężyła Partia FRELIMO zdobywając ok. 60% głosów. RENAMO i inne partie opozycyjne wystąpiły z oskarżeniami o oszustwa wyborcze^{[potrzebne źródło]}, lecz głosy te nie zostały uwzględnione^{[potrzebne źródło]}. Armando Guebuza objął stanowisko prezydenta 2 lutego 2005.

• święto narodowe: Dzień Niepodległości – 25 czerwca.
• ustanowienie konstytucji: 30 listopada 1990.

Podział administracyjny

Pod względem administracyjnym Mozambik dzieli się na 11 prowincji:

Cabo Delgado, Gaza, Inhambane, Manica, Maputo (stołeczna), Maputo, Nampula, Niasa, Sofala, Tete Zambezia.

Historia

Wyspa Mozambik (Ilha de Moçambique)

Na tereny obecnego Mozambiku w 1498 dotarł portugalski odkrywca i podróżnik Vasco da Gama. W 1505 Portugalczycy założyli pierwsze osady w pobliżu dzisiejszego miasta Beira. W XVI wieku na wybrzeżu powstawały dalsze portugalskie osiedla. W 1609 utworzono kolonię, która stała się głównym portugalskim ośrodkiem handlu ludźmi (niewolnikami).

Opór wobec władz kolonialnych, który pojawił się pod koniec XIX wieku, został zdławiony. Od 1964 roku walkę z władzą Portugalii rozpoczęła narodowowyzwoleńcza partyzantka związana z ruchem FRELIMO. Po przewrocie w Portugalii w 1974 wynegocjowano zawieszenie broni.

W roku 1975 Mozambik stał się niepodległym państwem. W tym samym roku przeciwko rządom FRELIMO stanęła opozycyjna RENAMO utworzona przy wsparciu rasistowskich reżimów Rodezji i RPA które chciały w ten sposób wymusić na Mozambiku zaprzestanie wspierania działających na południu Afryki ruchów narodowowyzwoleńczych

Od tego czasu Mozambikiem targały zbrojne konflikty wewnętrzne - walka z opozycyjną organizacją RENAMO przerodziła się w wojnę domową i z sąsiednimi RPA i Rodezją. W latach 90. XX wieku konflikty udało się załagodzić i w 1994 przeprowadzono wielopartyjne wybory.

21 października 2013 opozycyjna RENAMO wypowiedziało układ pokojowy z 1992. Już wcześniej, bo w kwietniu i czerwcu 2013 dochodziło do starć między armią, a RENAMO, a w atakach bojówki zginęło 11 żołnierzy i policjantów oraz sześciu cywilów.

Geografia

Tradycyjna łódź rybacka u wybrzeża północnego Mozambiku

Całkowita długość granic państwowych wynosi 4571 km, z tego z:

• Malawi – 1569 km,
• RPA – 491 km,
• Suazi – 105 km,
• Tanzanią – 756 km,
• Zambią – 419 km,
• Zimbabwe – 1231 km.

Długość linii brzegowej wynosi 2470 km

Najwyższy szczyt to Binga – 2436 m n.p.m.

Ważniejsze rzeki Mozambiku:

• Rovuma (Ruvuma)
• Lúrio
• Incomati (Komati)
• Zambezi
• Save (Sabi)
• Limpopo

Główne produkty eksportowe:

• krewetka
• bawełna
• cajú
• cukier
• herbata
• kopra

Zasoby naturalne:

• energia wodna
• gaz ziemny
• węgiel
• minerały
• drewno
• ziemia uprawna

Demografia

Epidemia AIDS ma wpływ na nadumieralność, obniżenie średniego czasu przeżycia, zwiększenie śmiertelności niemowląt, przyrost naturalny, a także zmiany ilościowe w poszczególnych grupach wiekowych.

Podane dane liczbowe są szacunkowe.

Struktura wiekowa:

• 0-14 lat: 42,1% (płeć męska 3 634 173; płeć żeńska 3 725 396) (2003), 43% (płeć męska 4 079 240; płeć żeńska 4 122 578) (2000)
• 15-64 lat: 55,3% (płeć męska 4 712 891; płeć żeńska 4 945 123) (2003), 54% (płeć męska 5 123 178; płeć żeńska 5 262 618) (2000)
• 65+ lat: 2,6% (płeć męska 189 778; płeć żeńska 271 905) (2003), 3% (płeć męska 215 412; płeć żeńska 301 670) (2000)

Zmiany liczby ludności 1961 – 2003

Przyrost naturalny: 0.82% (2003), 1.47% (2000)

Wskaźnik urodzin: 38,2 urodzeń/1 000 ludności (2003), 37,99 urodzeń/1 000 ludności (2000)

Wskaźnik zgonów: 30,04 zgonów/1 000 ludności (2003), 23,29 zgonów/1 000 ludności (2000)

Rozdział płci:

• przy urodzeniu: 1,03 płeć męska/płeć żeńska
• poniżej 15 lat: 0,98 płeć męska/płeć żeńska
• 15-64 lat: 0,95 płeć męska/płeć żeńska
• 65+ lat: 0,7 płeć męska/płeć żeńska
• całość ludności: 0,96 płeć męska/płeć żeńska (2003)

Śmiertelność noworodków:

• całkowita: 199 zgonów/1 000 żywych urodzeń, 139,86 zgonów/1 000 żywych urodzeń (2000)
• płeć żeńska: 180,61 zgonów/1 000 żywych urodzeń (2003)
• płeć męska: 216,85 zgonów/1 000 żywych urodzeń

Oczekiwana długość życia w latach:

• całość ludności: 31,3 (2003), 37,52 (2000)
• mężczyźni: 30,98 (2003), 38,34 (2000)
• kobiety: 31,63 (2003), 36,68 (2000)

Wskaźnik płodności: 4,87 urodzonych dzieci/kobietę (2003 szac.), 4,93 urodzonych dzieci/kobietę (2000 szac.) HIV/AIDS – ludzie żyjący z HIV/AIDS: 1,1 mln (2001 szac.) HIV/AIDS – zgony: 60 000 (2001 szac.)

Grupy etniczne: plemienne grupy tubylcze 99,66% (Shangaan, Chokwe, Manyika, Sena, Makua i inne), Europejczycy 0,06%, Euroafrykanie 0,2%, Hindusi 0,08%

Alfabetyzm (% ludności >15 roku życia, która potrafi pisać i czytać):

• całość ludności: 47,8% (2003), 40,1% (1995)
• mężczyźni: 63,5% (2003), 57,7% (1995)
• kobiety: 32,7% (2003), 23,3% (1995)

Struktura etniczna:

• Makua: 28,5%
• Tsonga: 11,3%
• Szona: 7,3%
• Lomwe: 7%
• Sena: 6,3%
• Tswa: 5,4%
• Chwabo: 4,4%
• Chopi: 3,6%
• Ronga: 3,4%
• Nyasa: 3%
• Portugalczycy: 2%
• pozostali: 19,5%

Religia (2007):

• Chrześcijaństwo – 56,1%:
  • Katolicyzm – 28,4%
  • Protestantyzm – 27,7%:
    • Kościoły syjonistyczne – 15,5%
    • Zielonoświątkowcy i Baptyści – 10,9%
    • Anglikanie – 1,3%
• Animizm, wierzenia tradycyjne – 25,8%
• Islam – 17,9%
• Świadkowie Jehowy – 0,23%

Gospodarka

Na okres lat 80. XX w. przypada niezwykle krwawy i długi konflikt wojenny pomiędzy RPA i Mozambikiem. Spowodował on śmierć ponad miliona ludzi a ok. 5 mln zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Mozambik uznawany jest za najbiedniejszy kraj świata. Nie ma w nim dróg, sklepów, szkół i fabryk, które zostały zniszczone w wyniku działań wojennych i muszą zostać jak najszybciej odbudowane, aby państwo mogło zacząć normalnie funkcjonować. Nie ma na to jednak środków, gdyż odsetki spłacane przez ten kraj corocznie pochłaniają 100 mln $. Zredukowanie zadłużenia w ramach programu HIPC dotyczyło tej części odsetek, która i tak nie była spłacana przez państwo, co w rezultacie nie zmniejszyło obciążenia budżetu Mozambiku. Środków brakuje w podstawowych dziedzinach życia. W Mozambiku, do 2010 roku, nie funkcjonowało nawet powszechne szkolnictwo podstawowe^{[potrzebne źródło]}.

Znani ludzie pochodzący z Mozambiku

• Afric Simone - wokalista, autor takich piosenek jak Ramaya czy Hafanana
• Eusébio da Silva Ferreira -  portugalski piłkarz urodzony w stolicy Mozambiku, środkowy napastnik, nazywany „Czarną Panterą” lub „Czarną Perłą z Mozambiku”

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Republiki Mozambiku
• /UN