Mozambik

República de Moçambique Republika Mozambiku
Flaga Mozambiku Godło Mozambiku
Hymn: Patria Amada
Język urzędowy	portugalski
Stolica	Maputo (dawniej Lourenço Marques)
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Filipe Nyusi
Szef rządu	premier Carlos Agostinho do Rosário
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	36. na świecie 801 590 km² 13 000 km² (ok. 2%)
Liczba ludności (2009)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	54. na świecie 22,894,000 26 osób/km² Bantu
Jednostka monetarna	metical (MZM)
Niepodległość	od Portugalii 25 czerwca 1975
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	MZ
Domena internetowa	.mz
Kod samochodowy	MOZ
Kod samolotowy	C9
Kod telefoniczny	+258

Mozambik (port. Moçambique, Republika Mozambiku República de Moçambique) – państwo położone w południowo-wschodniej Afryce. Graniczy z RPA, Suazi, Tanzanią, Malawi, Zimbabwe i Zambią.

Przez kilka wieków kolonia portugalska, w 1975 uzyskał niepodległość.

Ustrój polityczny

Władzą ustawodawczą jest jednoizbowy parlament o 250 miejscach – Zgromadzenie Republiki. Urząd prezydenta obecnie sprawuje Filipe Nyusi z partii FRELIMO. Zarówno wybory prezydenckie jak i parlamentarne odbywają się co 5 lat.

W ostatnich wyborach generalnych, które odbyły się 15 października 2014 zwyciężyła partia FRELIMO uzyskując 55,93% głosów i 144 miejsca w parlamencie.

• święto narodowe: Dzień Niepodległości – 25 czerwca.
• ustanowienie konstytucji: 30 listopada 1990.

Podział administracyjny

Pod względem administracyjnym Mozambik dzieli się na 11 prowincji:

Cabo Delgado, Gaza, Inhambane, Manica, Maputo (stołeczna), Maputo, Nampula, Niasa, Sofala, Tete Zambezia.

Historia

Wyspa Mozambik (Ilha de Moçambique)

Na tereny obecnego Mozambiku w 1498 dotarł portugalski odkrywca i podróżnik Vasco da Gama. W 1505 Portugalczycy założyli pierwsze osady w pobliżu dzisiejszego miasta Beira. W XVI wieku na wybrzeżu powstawały dalsze portugalskie osiedla. W 1609 utworzono kolonię, która stała się głównym portugalskim ośrodkiem handlu ludźmi (niewolnikami).

Opór wobec władz kolonialnych, który pojawił się pod koniec XIX wieku, został zdławiony. Od 1964 roku walkę z władzą Portugalii rozpoczęła narodowowyzwoleńcza partyzantka związana z ruchem FRELIMO. Po przewrocie w Portugalii w 1974 wynegocjowano zawieszenie broni.

W roku 1975 Mozambik stał się niepodległym państwem. W tym samym roku przeciwko rządom FRELIMO stanęła opozycyjna RENAMO utworzona przy wsparciu rasistowskich reżimów Rodezji i RPA które chciały w ten sposób wymusić na Mozambiku zaprzestanie wspierania działających na południu Afryki ruchów narodowowyzwoleńczych

Od tego czasu Mozambikiem targały zbrojne konflikty wewnętrzne - walka z opozycyjną organizacją RENAMO przerodziła się w wojnę domową i z sąsiednimi RPA i Rodezją. W latach 90. XX wieku konflikty udało się załagodzić i w 1994 przeprowadzono wielopartyjne wybory.

21 października 2013 opozycyjna RENAMO wypowiedziało układ pokojowy z 1992. Już wcześniej, bo w kwietniu i czerwcu 2013 dochodziło do starć między armią a RENAMO, a w atakach bojówki zginęło 11 żołnierzy i policjantów oraz sześciu cywilów.

Geografia

Tradycyjna łódź rybacka u wybrzeża północnego Mozambiku

Całkowita długość granic państwowych wynosi 4571 km, z tego z:

• Malawi – 1569 km,
• RPA – 491 km,
• Suazi – 105 km,
• Tanzanią – 756 km,
• Zambią – 419 km,
• Zimbabwe – 1231 km.

Długość linii brzegowej wynosi 2470 km

Najwyższy szczyt to Binga – 2436 m n.p.m.

Ważniejsze rzeki Mozambiku:

• Rovuma (Ruvuma)
• Lúrio
• Incomati (Komati)
• Zambezi
• Save (Sabi)
• Limpopo

Główne produkty eksportowe:

• krewetka
• bawełna
• cajú
• cukier
• herbata
• kopra

Zasoby naturalne:

• energia wodna
• gaz ziemny
• węgiel
• minerały
• drewno
• ziemia uprawna

Demografia

Liczba ludności	22 894 000 (2009)
Ludność według wieku
0 – 14 lat	42,1% (płeć męska 3 634 173; płeć żeńska 3 725 396) (2003)
15 – 64 lat	55,3% (płeć męska 4 712 891; płeć żeńska 4 945 123) (2003)
ponad 64 lata	2,6% (płeć męska 189 778; płeć żeńska 271 905) (2003)
Przyrost naturalny	0.82% (2003)
Współczynnik urodzeń	38,2 urodzeń/1 000 ludności (2003)
Współczynnik zgonów	30,04 zgonów/1 000 ludności (2003)
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,03 mężczyzn/kobiet (2003)
poniżej 15 lat	0,98 mężczyzn/kobiet (2003)
15 – 64 lat	0,95 mężczyzn/kobiet (2003)
powyżej 64 lat	0,7 mężczyzn/kobiet (2003)
Umieralność noworodków
W całej populacji	199 zgonów/1 000 żywych urodzeń (2003)
płci męskiej	216,85 zgonów/1 000 żywych urodzeń (2003)
płci żeńskiej	180,61 zgonów/1 000 żywych urodzeń (2003)
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	31,3 lat (2003)
Mężczyzn	30,98 lat (2003)
Kobiet	31,63 lat (2003)
Rozrodczość	4,87 urodzonych dzieci/kobietę (2003)

Epidemia AIDS ma wpływ na nadumieralność, obniżenie średniego czasu przeżycia, zwiększenie śmiertelności niemowląt, przyrost naturalny, a także zmiany ilościowe w poszczególnych grupach wiekowych. HIV/AIDS – ludzie żyjący z HIV/AIDS: 1,1 mln (2001 szac.) HIV/AIDS – zgony: 60 000 (2001 szac.)

Alfabetyzm (% ludności >15 roku życia, która potrafi pisać i czytać):

• całość ludności: 47,8% (2003), 40,1% (1995)
• mężczyźni: 63,5% (2003), 57,7% (1995)
• kobiety: 32,7% (2003), 23,3% (1995)

Struktura etniczna:

• Makua – 28,5%
• Tsonga – 11,3%
• Szona – 7,3%
• Lomwe – 7%
• Sena – 6,3%
• Tswa – 5,4%
• Chwabo – 4,4%
• Chopi – 3,6%
• Ronga – 3,4%
• Nyasa – 3%
• Portugalczycy – 2%
• pozostali – 19,5%

Religia

Struktura religijna kraju:

• chrześcijaństwo – 56,1%:
  • katolicyzm – 28,4%
  • protestantyzm – 27,7%:
    • Kościoły syjonistyczne – 15,5%
    • Zielonoświątkowcy i baptyzm – 10,9%
    • anglikanizm – 1,3%
• animizm, wierzenia tradycyjne – 25,8%
• islam – 17,9%
• Świadkowie Jehowy – 0,23%

Gospodarka

Na okres lat 80. XX w. przypada niezwykle krwawy i długi konflikt wojenny pomiędzy RPA i Mozambikiem. Spowodował on śmierć ponad miliona ludzi a ok. 5 mln zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Mozambik uznawany jest za najbiedniejszy kraj świata. Nie ma w nim dróg, sklepów, szkół i fabryk, które zostały zniszczone w wyniku działań wojennych i muszą zostać jak najszybciej odbudowane, aby państwo mogło zacząć normalnie funkcjonować. Nie ma na to jednak środków, gdyż odsetki spłacane przez ten kraj corocznie pochłaniają 100 mln $. Zredukowanie zadłużenia w ramach programu HIPC dotyczyło tej części odsetek, która i tak nie była spłacana przez państwo, co w rezultacie nie zmniejszyło obciążenia budżetu Mozambiku. Środków brakuje w podstawowych dziedzinach życia. W Mozambiku, do 2010 roku, nie funkcjonowało nawet powszechne szkolnictwo podstawowe^{[potrzebne źródło]}.

Siły zbrojne

Mozambik dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Mozambiku składało się w 2014 roku m.in. z 96 czołgów, 335 opancerzonych pojazdów bojowych, 102 zestawów artylerii holowanej oraz 12 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych, a marynarka wojenna dysponowała 8 okrętami obrony przybrzeża. Mozambickie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. dwóch samolotów transportowych, czterech śmigłowców oraz dwóch śmigłowców szturmowych.

Wojska mozambickie w 2014 roku liczyły 11,2 tys. żołnierzy zawodowych (brak rezerwistów). Według rankingu Global Firepower (2014) mozambickie siły zbrojne stanowią 104. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 86 mln dolarów (USD).

Znani ludzie pochodzący z Mozambiku

• Afric Simone - wokalista, autor takich piosenek jak Ramaya czy Hafanana
• Eusébio da Silva Ferreira -  portugalski piłkarz urodzony w stolicy Mozambiku, środkowy napastnik, nazywany „Czarną Panterą” lub „Czarną Perłą z Mozambiku”

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Republiki Mozambiku
• /UN