Gdańskie Gimnazjum Akademickie
54°20′43″N 18°38′49″E/54,345278 18,646944| miejska szkoła o poziomie wyższym od średniego | |
_b_272_2.jpg) Gmach Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego przy ul. Toruńskiej (1558-1817) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Toruńska 1 |
| Data założenia |
1558 |
| Data zamknięcia |
1817, [1920] |
| Dyrektor | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
| 54°20′43″N 18°38′49″E/54,345278 18,646944
| |
Gdańskie Gimnazjum Akademickie (Das Städtische Gymnasium) – miejska szkoła o poziomie wyższym od średniego (ale jeszcze nie uniwersyteckim), przeznaczona dla młodzieży protestanckiej wyrosła na gruncie kalwinizmu, działająca w Gdańsku w latach 1558-1817.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Językiem wykładowym była łacina. Nazwa "Gimnazjum Akademickie" przyjęła się ok. 1630. W XVII i XVIII wieku szkołę zwano też często "Ateneum gdańskim" (łac. Athenaeum gedanense).
Szkoła została otwarta 13 czerwca 1558 w budynku klasztoru pofranciszkańskiego, jako tzw. partykularz (studium particulare albo schola particularis). Już 10 lat później używano nazwy "gimnazjum". Strukturę szkoły ustalił Jacob Fabricius, jej długoletni rektor (1580-1629). W 1580 utworzył katedry teologii, prawa i historii, filozofii oraz greki i języków orientalnych. W 1584 dodano katedrę fizyki z medycyną, a w 1589 lektorat języka polskiego, który poprowadził Jan Rybiński[1].
W 1595 rozważano koncepcję przekształcenia Gimnazjum w protestancki uniwersytet, do czego jednak nie doszło[2].
Od 1596 przy gimnazjum działała biblioteka, pochodząca z daru Jana Bernarda Bonifacia. Poziom dydaktyki był wysoki; dwie najwyższe klasy (classes supremae), w których nauka trwała łącznie 4 lata, prezentowały już poziom akademicki. Absolwenci Gimnazjum, udając się na dalszą naukę do różnych uczelni polskich i europejskich, przyjmowani byli z reguły na III rok studiów.
Siedzibą Gimnazjum były budynki byłego klasztoru franciszkanów na Starym Przedmieściu[3]. W skrzydle wschodnim znajdowało się Małe Audytorium Anatomiczne oraz biblioteka, w południowym sale wykładowe oraz Auditorium Maximum (w którym urządzano m.in. okolicznościowe przedstawienia i uroczystości dla władz miejskich). Pod koniec XVI wieku dobudowano nowe skrzydło zachodnie, w którym znalazły się dalsze sale wykładowe oraz mieszkania dla uczniów i być może nauczycieli. Rektor gimnazjum pełnił z reguł obowiązki pastora w kościele św. Trójcy, a lektor języka polskiego (był nim m.in. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz) – polskiego kaznodziei w kaplicy św. Anny.
Gimnazjum gdańskie, obok Gimnazjum Akademickiego w Toruniu zajęło jedno z czołowych miejsc w ówczesnym systemie szkolnictwa w Polsce i zyskało także uznanie za granicą. Wysoki poziom naukowy i korzystne warunki pracy ściągały tu licznych pedagogów ze szkół polskich i europejskich. Profesorowie Gimnazjum rozwijali własne intensywne badania w różnych dziedzinach, tworząc podwaliny pod dalszy rozwój nauki w Gdańsku. Rozkwit Gimnazjum przypada na wiek XVII (ok. 1600 liczba uczniów dochodziła do 200), natomiast w wieku XVIII zaczęło ono podupadać.
W okresie wojen napoleońskich budynki poklasztorne zostały zajęte przez wojsko na szpital i magazyny, a zajęcia szkolne odbywały się w domu pastora. 18 czerwca 1815 Prusacy przekształcili Gimnazjum w sześcioletnią szkołę średnią. 10 listopada 1817 została ona połączona ze Szkołą Mariacką i powstało sześcioletnie klasyczne Gimnazjum Miejskie.[4]
W latach 1834–1837 został zbudowany nowy, neogotycki gmach gimnazjum przy ul. Lastadia 2. Gimnazjum Miejskie, które w tamtym czasie było najbardziej prestiżową szkołą średnią w okolicy, działało w tym miejscu do 1920[5][6].
Rektorzy Gimnazjum
[edytuj | edytuj kod]- 1580-1629 - Jacob Fabricius
- 1631-1643 - Johann Botsack
- 1643-1650 - Abraham Calow
- 1651-1669 - Johann Maukisch
- 1670-1682 - Aegidius Strauch
- 1685-1715 - Samuel Schelwig
- 1717-1730 - Johann Georg Abicht
- 1732-1752 - Albert Menon Verpoorten
- 1753-1769 - Ernst August Bertling
- 1770-1794 - Wilhelm Paul Verpoorten
- 1799-1809 - Daniel Gralath młodszy
- 1810-1811 - Friedrich Theodor Rinck
- 1812-1813 - Nicolaus Gottfried Eckermann
- 1814-1817 - Christian Gottfried Ewerbeck
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Duralska-Macheta 1982 ↓, s. 123-129.
- ↑ Michał Ślubowski: Dlaczego w dawnym Gdańsku nie powstał uniwersytet?. trojmiasto.pl, 2022-09-13. [dostęp 2023-03-04].
- ↑ Nowa twarz starego klasztoru. trojmiasto.pl, 3 kwietnia 2008. [dostęp 2008-04-03].
- ↑ Zarys dziejów Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego (1558-1817) | HISTORIA.org.pl - historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], historia.org.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
- ↑ Zmieniają się okolice Targu Maślanego w Gdańsku. Zobaczcie efekty
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Teresa Duralska-Macheta: O edukacji dawnych Polaków. Materiały z XVI-XVII w., rozdz. "Szkoła w Gdańsku", tłum. "Mowa o ważności i o pożytku języków w ogóle, a języka polskiego w szczególności". Warszawa: Nasza Księgarnia, 1982, s. 123-129. ISBN 83-10-08005-6.