Goffertak stokowy
| Pappogeomys bulleri[1] | |||||
| (O. Thomas, 1892) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
goffertak stokowy | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
|
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15] | |||||
 | |||||
Goffertak stokowy[16] (Pappogeomys bulleri) – gatunek ssaka z podrodziny Geomyinae w rodzinie gofferowatych (Geomyidae), występujący endemicznie w Meksyku. Według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Goffertak stokowy występuje w Meksyku, zamieszkując w zależności od podgatunku stany[17]:
- P. bulleri bulleri – środkowe Jalisco
- P. bulleri albinasus – południowo-wschodni Nayarit do północno-środkowego Jalisco.
- P. bulleri alcorni – goffertak górski[16] – wschodnio-środkowe Jalisco (Sierra del Tigre na południe od Chapala).
- P. bulleri burti – pacyficzne nabrzeża na południe od Jalisco i Colimy.
- P. bulleri nayaritensis – środkowy Nayarit.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1892 roku angielski zoolog Oldfield Thomas, nadając mu nazwę Geomys bulleri[3]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Thomas wskazał zachodnie zbocza Sierra de Mascota, na wysokości 8500 ft (2591 m), w Talpa, w stanie Jalisco, w Meksyku[3]. Holotypem była samica zakonserwowana w spirytusie z kolekcji amerykańskiego zoologa Audleya Cecila Bullera[3]. Jedyny przedstawiciel rodzaju goffertak[16] (Pappogeomys), który opisał w 1895 roku amerykański zoolog i ornitolog Clinton Hart Merriam[2]. Wyróżniono 5 podgatunków P. bulleri[17].
Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia tabelka[18][19]:
| Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe | Holotyp | |
|---|---|---|---|---|
| P. b. albinasus | Pappogeomys albinasus | Merriam, 1895 | Atemajac, przedmieścia Guadalajary, Jalisco, Meksyk | Dorosła samica, skóra i czaszka |
| P. b. alcorni | Pappogeomys alcorni | R.J. Russell, 1957 | 4 mi (6 km) na zachód od Mazamitly, Jalisco, Meksyk, na wysokości 6600 ft (2012 m) | Dorosła samica, skóra i czaszka |
| P. b. burti | Pappogeomys bulleri burti | E.A. Goldman, 1939 | Tenacatita Bay, południowo-zachodnie wybrzeże Jalisco, Meksyk | Dorosła samica, skóra i czaszka |
| P. b. nayaritensis | Pappogeomys bulleri nayaritensis | E.A. Goldman, 1939 | Jalisco, około 10 mi (16 km) na południe od Tepic, południowy Nayarit, Meksyk, na wysokości 5000 ft (1524 m) | Dorosły samiec, skóra i czaszka |
Badania molekularne sugerują, że rodzaj Pappogeomys jest taksonem siostrzanym dla Cratogeomys[17]. Podgatunek alcorni traktowany przez niektóre ujęcia systematyczne jako gatunek[20], został uznany w 2003 roku przez Demastesa i współpracowników jako podgatunek P. bulleri[21], co również potwierdziły badania przeprowadzone w 2009 roku przez Hafnera i współpracowników[19].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Pappogeomys: gr. παππος pappos „dziadek”; rodzaj Geomys Rafinesque, 1817; w aluzji do pozornej starożytności gatunku typowego[22].
- bulleri: Audley Cecil Buller (1853–1984), amerykański zoolog i kolekcjoner z Meksyku[3].
- albinasus: łac. albus „biały”[23]; nasus „nos”[24].
- alcorni: J. Ray Alcorn, amerykański kolekcjoner i biolog[10].
- burti: William Henry Burt (1903–1987), amerykański zoolog[14].
- nayaritensis: Nayarit, Mexico[7].
- amecensis: Ameca, Jalisco, Meksyk[7].
- flammeus: łac. flammeus „płomienisty, płomienny”, od flamma „płomień”, od flagrare „palić się”[25].
- lagunensis: La Laguna, Sierra de Juanacatlán, Jalisco, Meksyk[9].
- infuscus: łac. in „w, na”[26]; fuscus „brązowy”[27].
- lutulentus: łac. lutulentus „mętny, błotnisty, brudny”[28].
- melanurus: gr. μελανουρος melanouros „z czarnym ogonem”, od μελας melas, μελανος melanos „czarny”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”[29].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 125–180 mm, długość ogona 60–100 mm; masa ciała 100–250 g; samce są zazwyczaj większe i cięższe od samic[17]. Sierść na grzbiecie jest koloru od jasnoszarego do ciemnoszarego, czasami nawet czarnego. Sierść na brzuchu ma zawsze jaśniejszy kolor. U goffertaka stokowego ciało jest wrzecionowatego kształtu, typowego dla wszystkich gofferowatych; woreczki policzkowe są wyściełane futrem, które otwierają się na zewnątrz ust. Przednia powierzchnia każdego górnego siekacza ma na środku pojedynczy rowek lekko przesunięty do wewnętrznej strony zęba. Kariotyp wynosi 2n = 56 i FN = 106[17].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Aktywność goffertaka stokowego przypada najprawdopodobniej na każdą porę dnia; nie obserwowano hibernacji i jest aktywny przez cały rok[17]. Zamieszkuje gorące, wilgotne niziny przybrzeżne, tropikalne lasy liściaste i pół–liściaste na średnich wysokościach, oraz lasy sosnowo-dębowe na wysokościach do ok. 3000 m n.p.m.[17][15] W przeciwieństwie do większości gofferowatych, goffertaka stokowego można tylko sporadycznie spotkać na polach uprawnych[17][15]. Prowadzi prawdopodobnie samotniczy tryb życia i przejawia agresję terytorialną[17]. Prawdopodobnie rzadko opuszcza swój system nor, co oznacza, że ich areał osobniczy jest określony przez rozmiar i zasięg ich systemu nor[17].
Mimo braku szczegółowych informacji na temat pokarmu goffertaka stokowego, żywi się on prawdopodobnie korzeniami, bulwami, łodygami i liśćmi większości roślin, które są dostępne w pobliżu systemu nor[17]. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych gofferowatych, system nor jest serią płytkich tuneli służących do żerowania schodzących się promieniście do głębszej, centralnej sieci, która zawiera jedną lub więcej komór gniazdowych i kilka mniejszych komór służących do przechowywania żywności lub granulatu z kału[17].
Goffertak stokowy może rozmnażać się przez cały rok; samica wydaje na świat od 1 do 8 młodych, średnio z 2 młodymi na miot[17].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów P. bulleri jako całość został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[15]; natomiast podgatunek alcorni został sklasyfikowany jako CR (ang. Critically Endangered „krytycznie zagrożony”)[30]. Spadek populacji P. b. alcorni szacuje się na ponad 80% w ciągu ostatnich dziesięciu lat, na podstawie badań zasięgu występowania tego gatunku w latach 1997–1998 oraz z nowszych badań, w których nie udało się go zlokalizować[15]. Spadek nastąpił i prawdopodobnie trwa nadal z powodu rozdrobnienia jego siedlisk i ich utraty w wyniku wylesiania i celowego zabijania przez rolników, którzy traktują go jako szkodnika[30].
P. bulleri jest klasyfikowany jako „gatunek najmniejszej troski” ze względu na jego szerokie rozpowszechnienie, przypuszczalnie dużą populację, i ponieważ jest mało prawdopodobne, aby jego populacja spadała w tempie wymaganym do zakwalifikowania go do kategorii „bliski zagrożenia”[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pappogeomys bulleri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Merriam 1895 ↓, s. 23.
- ↑ a b c d e f O. Thomas. Diagnosis of a new Mexican Geomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 10, s. 196, 1892. (ang.).
- ↑ C.H. Merriam. Descriptions of nine new mammals collected by E.W. Nelson in the States of Colima and Jalisco, Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 7, s. 164, 1892. (ang.).
- ↑ a b Merriam 1895 ↓, s. 149.
- ↑ Merriam 1895 ↓, s. 147.
- ↑ a b c d e f g Goldman 1939 ↓, s. 94.
- ↑ Goldman 1939 ↓, s. 95.
- ↑ a b Goldman 1939 ↓, s. 96.
- ↑ a b c R.J. Russell. A New Species of Pocket Gopher (Genus Pappogeomys) From Jalisco, Mexico. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 9 (11), s. 359, 1957. (ang.).
- ↑ Russell 1968 ↓, s. 610.
- ↑ Russell 1968 ↓, s. 612.
- ↑ H.H. Genoways & Jones. Notes on Pocket Gophers from Jalisco, Mexico, with Descriptions of Two New Subspecies. „Journal of Mammalogy”. 50 (4), s. 748, 1969. DOI: 10.2307/1378252. (ang.).
- ↑ a b Goldman 1939 ↓, s. 97.
- ↑ a b c d e f I. Castro-Arellano, E. Vázquez, Pappogeomys bulleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-02-28] (ang.).
- ↑ a b c W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 234. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m M. Hafner: Family Geomyidae (Pocket Gophers). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 266. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ G.S. Miller & R. Kellogg. List of North American Recent mammals. „Bulletin - United States National Museum”. 205, s. 340–341, 1955. (ang.).
- ↑ a b M.S. Hafner, D.J. Hafner, J.W. Demastes, G.L. Hasty, J.E. Light & T.A. Spradling. Evolutionary Relationships of Pocket Gophers of the Genus Pappogeomys (Rodentia: Geomyidae). „Journal of Mammalogy”. 90 (1), s. 47–56, 2009. DOI: 10.1644/08-MAMM-A-168.1. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Pappogeomys alcorni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-28].
- ↑ J.W. Desmastes, A.L. Butt, M.S. Hafner & J.E. Light. Systematics of a rare species of pocket gopher, Pappogeomys alcorni. „Journal of Mammalogy”. 84 (2), s. 759, 2003. DOI: 10.1644/1545-1542(2003)084<0753:SOARSO>2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 511, 1904. (ang.).
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 10.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 143.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 90.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 112.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 93.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 128.
- ↑ melanurum, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ a b I. Castro-Arellano i inni, Pappogeomys bulleri ssp. alcorni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-02-29] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- C.H. Merriam. Revision of the pocket gophers, family Geomyidæ, exclusive of the species of Thomomys. „North American Fauna”. 8, s. 1–258, 1895. (ang.).
- E.A. Goldman. The Pocket Gophers of the Genus Pappogeomys. „Journal of Mammalogy”. 20 (1), s. 93–98, 1939. DOI: 10.2307/1374501. (ang.).
- R.J. Russell. Revision of Pocket Gophers of the Genus Pappogeomys. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 16 (7), s. 581–776, 1968. (ang.).
- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).