Gruboskóre
Gruboskóre, gruboskórce, gruboskórne (Pachydermata) – wyróżniany głównie w XIX wieku rząd ssaków kopytnych. Jego utworzenie zaproponowali w 1795 Georges Cuvier i Isidore Geoffroy Saint-Hilaire. W systemie Cuviera rząd ten obejmował ssaki kopytne inne niż przeżuwacze, a więc o znacznie zróżnicowanej anatomii. Wśród nich wyróżnione były gruboskórne właściwe, trąbowce i koniowate. Później przenoszono część jego przedstawicieli do innych rzędów, czego skutkiem był m.in. podział na wielokopytowe (utożsamiane z gruboskórymi) i jednokopytowe[1].
Cechą charakterystyczną miała być gruba, pozbawiona włosów skóra, choć zaliczano tu też ssaki pokryte szczeciną. Tak definiowane gruboskórce obejmują zwierzęta mające od trzech do pięciu palców w stopie zakończonych kopytami, głównie roślinożerne, a współcześnie z reguły ciepłolubne[2]. Z czasem w polskiej literaturze naukowej nazwa gruboskórce została ograniczona do jednego z podrzędów nieparzystokopytnych obejmującego nosorożcowate i tapirowate, czyli Ceratomorpha[3].
W pierwotnym systemie Cuvier wyróżnił trzy rodziny[1]:
- Proboscidiens (trąbowce)
- Pachydermes ordinaires (hipopotamy, świniowate, anoplotherium, nosorożce, góralki, palaeotherium, tapiry)
- Solipèdes (koniowate).
Podobny rząd wyróżniał Karol Lucjan Bonaparte, nadając mu nazwę Belluae, czyli ociężałe, dzieląc go w następujący sposób[1]:
- Elephantidae
- Hippopotamina
- Rhinocerotina
- Elephantina
- Suidae
- Tapirina
- Suina
- Anoplotherina
- Hyracidae
- Hyracina
- Equidae
- Equina
Według jednego z późniejszych systemów używano jako synonimicznej nazwy wielokopytne i dzielono je na[2]:
- szczeciaki (świniowate, pekariowate)
- nieparzystokopytne (nosorożce, tapiry, damany)
- słonie (trąbowate)
- hipopotamy.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody wydaje półrocznik naukowy Pachyderm (z podtytułem Journal of the African Elephant, African Rhino and Asian Rhino Specialist Groups) poświęcony głównie ochronie słoni i nosorożców[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Gruboskórne zwierzęta. W: Encyklopedyja powszechna. T. 10: Glin.–Guis.. Warszawa: Samuel Orgelbrand, 1862, s. 793-794.
- ↑ a b Gruboskórce. Pachydermata. Dickhauter. W: Maksymilian Nowicki: Zoologia dla szkół niższych gimnazyalnych i realnych. T. 1: Zwierzęta ssące. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1868, s. 88-92.
- ↑ Gruboskórce (Ceratomorpha) [online], Encyklopedia Interia (pol.).
- ↑ Pachyderm [online], IUCN [zarchiwizowane z adresu 2020-04-03] (ang.).