Gruboskórzec meksykański
| Dermophis mexicanus[1] | |||||
| (Duméril & Bibron, 1841) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
gruboskórzec meksykański | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[12] | |||||
 | |||||
Gruboskórzec meksykański[13] (Dermophis mexicanus) – gatunek płaza beznogiego z rodziny Dermophiidae występujący w Ameryce Centralnej, ryjący w ściółce z liści i innych obumarłych części roślinnych[14].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek występuje w południowym Meksyku (w stanach Tabasco, Veracruz, Chiapas i Oaxaca) oraz w niektórych krajach Ameryki Centralnej: Gwatemali, Hondurasie, Salwadorze i Nikaragui[11][12].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Dawniej gatunek był ujmowany nieco szerzej (zaliczano doń np. także populacje z Kostaryki i Panamy[15][16]), ale w 2001 roku Savage i Wake wydzielili część populacji do osobnych gatunków, wcześniej synonimizowanych z Dermophis mexicanus[11][15].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Dorosłe osobniki Dermophis mexicanus mają 30–50 cm długości i mają masywne, robakowate ciało[16], w przekroju owalne[17]. Nie mają prawdziwego ogona[16]. Są szarego koloru z niebieskim lub fioletowym połyskiem, na stronie grzbietowej ciemniejsze, a po bokach i w okolicy szczęk jaśniejsze. Występuje u nich wyraźne prążkowanie na całej długości ciała, wynika ono z jasnych bruzd między pierścieniami[16]. Pierścienie są zewnętrzne, tworzone przez fałdy skórne, zwykle ich ilość jest większa niż ilość kręgów. Głowa D. mexicanus jest ścięta z przodu, dolna szczęka jest cofnięta. Między nozdrzami a oczami znajdują się czułki zmysłowe, są one zarazem chemoreceptorami i mechanoreceptorami. Powstały w większości z elementów oka, które nie są potrzebne płazom pod ziemią, od czubka czółka do komory receptorowej, otwierającej się do płata węchowego w mózgu, biegnie kanał wypełniony płynem[16]. Oczy są pokryte skórą i nie pełnią zbyt ważnej roli jako narząd zmysłu, rozpoznają czy jest jasno czy ciemno[16]. W szczękach D. mexicanus znajdują się liczne zęby, które przyjmują swoją dorosłą postać kilka dni po porodzie, ulegają licznym wymianom. Z wiekiem przybywa ich rzędów, a co za tym idzie także liczba[17].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Osobniki Dermophis mexicanus żyją w norach, które ryją w wilgotnych glebach. Na powierzchnię wychodzą, by zdobyć pokarm tylko po zmierzchu w czasie deszczu[16].
D. mexicanus jest drapieżnikiem. Atakuje ofiary z zaskoczenia, powolnie się do nich zbliżając i szybko atakując, gdy nadarzy się okazja. Mogą być oportunistami i żywić się różnymi, występującymi w glebie bezkręgowcami np.: dżdżownicami, świerszczami, termitami[18], a nawet małymi jaszczurkami i gryzoniami[16] albo też specjalistami – znana jest populacja z Gwatemali, która żywiła się wyłącznie dżdżownicami[18].
Rozmnażanie i rozwój
[edytuj | edytuj kod]Jest to gatunek rozdzielnopłciowy i żyworodny[16]. Nie stwierdza się u niego dymorfizmu płciowego[19]. Do rozrodu przystępuje po uzyskaniu dojrzałości płciowej w wieku 2–3 lat[16]. Zapłodnienie jest wewnętrzne. Okres godowy przypada na okres od końca kwietnia do początku czerwca. Ciąża trwa 11 miesięcy, tak więc D. mexicanus przystępuje do rozrodu tylko raz w roku. Poród między majem a czerwcem następnego roku, na początku pory deszczowej[19]. Samica rodzi od 3 do 16 młodych osobników[16] wielkości od 108 do 155 mm[19]. Nie występuje wolno-żyjąca forma larwalna, ponieważ metamorfoza zachodzi podczas rozwoju płodowego. Zarodki zużywają żółtko po 3 miesiącach ciąży. Potem ich matka wydziela substancje odżywcze przez gruczoły wyściółki jajowodów, a rozwijające się płody pochłaniają ją. Mają wykształcone uzębienie, które wykorzystują do pobierania substancji odżywczych oraz stymulacji ich wydzielania. Po kilku dniach od urodzenia zęby są wymieniane na dorosłe o innym kształcie i funkcjach. Zarodki przeprowadzają wymianę gazową przez skórę oraz skrzela mające po 3 odgałęzienia główne i liczne mniejsze[16].
Gruboskórzec meksykański a człowiek
[edytuj | edytuj kod]Marszczelce są niedocenianymi mięsożercami kontrolującymi populacje owadów oraz zwierzętami ryjącymi w ziemi, napowietrzając ją. Te zachowania czynią je przydatnymi na różnego rodzaju plantacjach oraz uprawach. Chętnie zadamawiają się na plantacjach kawy, gdzie są składowane w stosach łupiny kawy, które gnijąc tworzą wilgotną glebę organiczną, stanowiącą idealne środowisko życia dla D. mexicanus, który to gatunek dodatkowo przyspiesza rozkład materii[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dermophis mexicanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ A.M.C. Duméril & G. Bibron: Erpétologie Genérale ou Histoire Naturelle Complète des Reptiles. Cz. 8. Paris: Roret, 1841, s. 284. (fr.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of Amphibia in the Collection of the British Museum. Cz. 2: Batrachia Gradientia, etc. London: Printed by Order of the Trustees, 1850, s. 60. (ang.).
- ↑ W. Peters. Über die Eintheilung der Caecilien und insbesondere über die Gattungen Rhinatrema und Gymnopis. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1879, s. 937, 1880. (niem.).
- ↑ T. Barbour. New Amphibia. „Occasional Papers of the Boston Society of Natural History”. 5, s. 191, 1926. (ang.).
- ↑ E.R. Dunn. Notes on Central American Caecilians. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”. 10, s. 73, 1928. (ang.).
- ↑ T. Barbour & A. Loveridge. Typical reptiles and amphibians. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 69, s. 272, 1928. (ang.).
- ↑ Taylor 1968 ↓, s. 473.
- ↑ Taylor 1968 ↓, s. 513.
- ↑ E.H. Taylor. A caecilian miscellany. „University of Kansas Science Bulletin”. 50, s. 227, 1973. (ang.).
- ↑ a b c Darrel R. Frost, Dermophis mexicanus (Duméril and Bibron, 1841), [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-07-30] (ang.).
- ↑ a b IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Dermophis mexicanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2024-1 [dostęp 2024-07-30] (ang.).
- ↑ D. Burnie: Królestwo Zwierząt. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-632-X.
- ↑ GBIF, Dermophis mexicanus (Duméril & Bibron, 1841) – Checklist View [online], www.gbif.org [dostęp 2017-03-21] (ang.).
- ↑ a b J.M. Savage, M.H. Wake, Reevaluation of the status of taxa of Central American caecilians (Amphibia: Gymnophiona), with comments on their origin and evolution, „Copeia”, 2001 (1), 2001, s. 52–64 [zarchiwizowane z adresu 2024-07-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Michael Hutchins, William E. Duellman, Neil Schlager (red.), Grzimek's Animal Life Encyclopedia, wyd. 2, t. 6: Amphibians, Farmington Hills, Michigan: Gale Group, 2003, s. 439.
- ↑ a b Marvalee H. Wake, Fetal Tooth Development and Adult Replacement in Dermophis mexicanus (Amphibia: Gymnopiona): Fields Versus Clones, „Journal of Morphology”, 166, 1980, s. 203–216.
- ↑ a b W.E. Bemis, K. Schwenk, M.H. Wake, Morphology and function of the feeding apparatus in Dermophis mexicanus (Amphibia: Gymnophiona), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 77, 1983, s. 75–96.
- ↑ a b c M.H. Wake, Reproduction, growth, and population structure of the Central American caecilian Dermophis mexicanus (Amphibia: Gymnophiona), „Herpetologica”, 36, 1980, s. 244–256, JSTOR: 3891821.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- E.H. Taylor: The Caecilians of the World: A Taxonomic Review. Lawrence: University of Kansas Press, 1968, s. 1–790. ISBN 0-7006-7262-1. (ang.).