Łysostopek cuchnący
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek cuchnący |
| Nazwa systematyczna | |
| Gymnopus impudicus (Fr.) Antonín, Halling & Noordel. Mycotaxon 63: 364 (1997) | |
Łysostopek cuchnący (Gymnopus impudicus (Fr.) Antonín, Halling & Noordel.) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries nadając mu nazwę Marasmius impudicus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1977 r. Vladimir Antonín, Roy Edward Halling i Machiel Evert Noordeloos[1].
- Agaricus impudicus (Fr.) Bon 1981
- Chamaeceras impudicus (Fr.) Kuntze 1898
- Collybia graveolens G. Poirault ex Boud. 1909
- Collybia impudica (Fr.) Singer 1944
- Gymnopus graveolens (G. Poirault ex Boud.) Antonín & Noordel. 1997
- Gymnopus impudicus var. graveolens (G. Poirault ex Boud.) Vila & Llimona 2006
- Marasmius impudicus Fr. 1838
- Marasmius impudicus var. fagetorum Allesch. 1889
- Micromphale impudicum (Fr.) P.D. Orton 1960
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy 1–2,5 cm, początkowo wypukły, później płaski z szerokim i niskim garbkiem, na środku nieco wklęsły, lekko prążkowany i pofalowany. Powierzchnia różowawo-fioletowo-brązowa lub purpurowa, z czerwonawobrązowymi, promienistymi włókienkami, szczególnie na środku kapelusza, gdzie jest znacznie ciemniejszy. Podczas wysychania jaśnieje od brzegów, środek pozostaje ciemniejszy[4].
Dość rzadkie, wolne lub przyrośnięte, w liczbie 26–35 z międzyblaszkami (l = 1–3), początkowo kremowe, potem fioletowo-brązowe[4].
Wysokość 2–3,5 cm, grubość 2–6 mm, cylindryczny, często bocznie spłaszczony, w stanie dojrzałym pusty w środku. Powierzchnia czerwonawo-fioletowo-brązowa, całkowicie pokryta białawym nalotem. Podstawa z białawą grzybnią i białawymi ryzomorfami[4].
W kapeluszu kremowy, cienki, w trzonie również kremowy, po uszkodzeniu ciemniejący do bardzo ciemnego brązu. Ma silny i nieprzyjemny zapach zgniłej kapusty[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki podłużne, łezkowate, czasami prawie cylindryczne, szkliste, o wymiarach (6,4–) 7,5–9,2 (–10,9) × (3,5–) 3,7–4,5 (–4,8) µm; Q = (1,7–) 1,8–2,3 (–2,5). Podstawki silnie maczugowate, 4-zarodnikowe, 30,7–34,5 × 5,7–6,2 μm. Cheilocystydy prawie cylindryczne, często nieregularne, nierozgałęzione (22,3–) 25,9–36,5 (–37,7) × (4,3–) 5–6,6 (–6,8) μm. Pleurocystyd brak. Skórka kapelusza zbudowana ze strzępek o zróżnicowanej grubości 4–14 μm, gładkich lub inkrustowanych, szklistych lub jasnobrązowych o ścianach często z bocznymi, palczastymi wyrostkami. Elementy końcowe wzniesione, cylindryczne lub maczugowate. Strzępki skórki kapelusza o szerokości 5–9 μm z żółtawobrązowym pigmentem. Kaulocystydy liczne w górnej części trzonu, zróżnicowane morfologicznie, często koralowato rozgałęzione, szkliste, 25–65 × 3–10 μm[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Łysostopek cuchnący w Europie jest bardzo szeroko rozprzestrzeniony – od Portugalii aż po arktyczny archipelag Svalbard. Jego stanowiska podano także w Ameryce Północnej i Południowej, Azji i Australii[5]. W. Wojewoda w zestawieniu wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski w 2003 r. przytacza tylko dwa stanowiska z uwagą, że jego rozprzestrzenienie i stopień zagrożenia w Polsce nie są znane[3]. O jego występowaniu w Polsce do 2021 r. brak informacji w internecie.
Grzyb saprotroficzny. Okazy znalezione w Polsce rosły w młodym lesie, na ziemi pod modrzewiami[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-09-03].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-09-03].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e V. Antonín, R.E. Halling, M.E. Noordeloos, Gymnopus impudicus (Fr.) Antonín, Halling & Noordel., „Mycotaxon”, 63, 1997, s. 364 [dostęp 2021-09-03].
- ↑ Gymnopus impudicus (Fr.) Antonín, Halling & Noordel. Mapa zasięgu [online] [dostęp 2021-09-03].