Gąsienicojad reunioński
| Lalage newtoni[1] | |||
| (Pollen, 1866) | |||
,_m%C3%A2le_adulte.jpg) Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gąsienicojad reunioński | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 występuje przez cały rok wymarł | |||
Gąsienicojad reunioński[5], kruczyna reuniońska[6] (Lalage newtoni) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny liszkojadów (Campephagidae). Występuje endemicznie na wyspie Reunion i jest jedynym przedstawicielem rodziny na tej wyspie[7]. Krytycznie zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek opisał po raz pierwszy François Pollen w roku 1866 pod nazwą Oxynotus newtoni. Zebrane okazy, w tym dwa (samiec i samica) odłowione 4 stycznia 1865, przekazane zostały do Muzeum Brytyjskiego[2]. Opis w języku francuskim znalazł się w drugim tomie Recherches sur la faune de Madagascar et de ses dépendances i zawierał m.in. opis zasięgu z uwzględnieniem środowiska i wysokości. Pollen odnotował, że Kreole nazywają kruczynę reuniońską Tuit-tuit, merle blanc („biały kos”) lub Tec-tec des hauts[3] (słowo „hauts” tu odnosi się do zasięgu – gór, szczytów, zaś Tec-tec to określenie na pewien gatunek kląskawki).
Obecnie gatunek przynależy do rodzaju Lalage[5][8]. Tworzy nadgatunek z gąsienicojadem maurytyjskim (L. typica; Mauritius), od którego oddzielił się 1,25 mln lat temu[7]. Nie jest jasne pokrewieństwo z pozostałymi gatunkami. Wykazuje podobieństwo w upierzeniu wobec australazjatyckiego gąsienicojada cienkodziobego (Edolisoma tenuirostre), szarogłowego (Edolisoma schisticeps) i czarnego (Edolisoma melas); możliwe, że któryś z tych gatunków miał z L. newtoni wspólnego przodka lub jest to przypadkowa zbieżność. Monotypowy[9][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi według autorów HBW około 22 cm[9]. Dla okazów z Muzeum Brytyjskiego jest to około 17,7–19,6 cm, z czego 1,6 cm przypada na dziób, a 8,4 cm na ogon. Skrzydło mierzy 10 cm, skok 2,5 cm[2]. Masa ciała (dla ośmiu ptaków obu płci) wynosi 31–36 g[10].
Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. U samca wierzch ciała szary (o barwie popiołu), wierzch głowy jasnoszary, paskowany wzdłuż stosin. Kuper i pokrywy nadogonowe jaśniejsze niż grzbiet. Skrzydła czarne, pokrywy skrzydłowe małe delikatnie szaro obrzeżone, zaś średnie i duże już znacznie wyraźniej. Na lotkach I rzędu siwe obwódki. Sterówki czarne z białymi zakończeniami, najszerszymi na zewnętrznej parze. Broda i gardło jasne[2]. U samicy wierzch ciała pokrywają pióra rdzawobrązowe, na głowie szarawe. Małe pokrywy skrzydłowe jak grzbiet, średnie i duże pokrywy ciemnobrązowe z obwódkami barwy właściwej dla grzbietu. Lotki ciemnobrązowe, te I rzędu mają białobrązowe obwódki, a II rzędu rdzawe. Sterówki czarne, środkowa para w brązowym odcieniu, wszystkie biało zakończone. Gardło i spód ciała białoszare, na bokach i piersi z płowym odcieniem. Cały spód ciała pokryty wąskimi, poprzecznymi czarnymi paskami. Pokrywy podogonowe białe. U obu płci dziób i nogi niebieskawe, tęczówka brązowa[2].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gąsienicojad reunioński występuje jedynie na dwóch stanowiskach w północno-zachodniej części wyspy Reunion. Zajmują one łącznie 29 km²[11]. Według danych z pierwszego opisu (1866) gatunek występuje między 800 a 1400 m n.p.m.[3], według danych BirdLife International w roku 2012 ptak występował już tylko na wysokości 1100–1800 m n.p.m. Zasiedla pierwotny górski wilgotny las[9], pojawia się w lesie mieszanym wiecznie zielonym i lesie tropikalnym z obecnymi roślinami z gatunków Philippia montana i Acacia heterophylla. Rzadko odwiedza obecne na wyspie plantacje kryptomerii japońskiej (Cryptomeria japonica)[11].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Gąsienicojad reunioński może być trudny do zauważenia i łatwo przeoczony. Przebywa niemal wyłącznie na drzewach. Zwykle widywany pojedynczo lub w parach. W trakcie żerowania cichy, porusza się powoli, wykonując jedynie krótkie loty z gałęzi na gałąź. Pożywienia szuka wzdłuż nieobrośniętych konarów, które umożliwiają mu swobodne poruszanie się i obserwacje. Samce żerują wyżej niż samice[10]. Gatunek głównie owadożerny (przeważają motyle[10] i chrząszcze i ich larwy[9]), choć zjada też owoce rdzennych gatunków drzew, np. Aphloia theiformis i figowce (Ficus)[9].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy trwa od września do lutego. Może wyprowadzić dwa lęgi w ciągu roku. Budowa gniazda zajmuje do miesiąca[9]. Terytorium ma powierzchnię 13–17 ha. Gatunek monogamiczny. Samiec śpiewa głównie na początku dnia i wieczorem. Gniazdo to mały, płytki kubeczek o średnicy 10–15 cm, zbudowany z gałązek, mchu, dużej ilości porostów (zwłaszcza Usnea) i pajęczych sieci. W budowie uczestniczą oba ptaki z pary, zaś samiec zbiera wyściółkę w postaci miękkich traw. W zniesieniu 2–3 jaja (zwykle 2) o wymiarach 26–27 na 28–29 mm. Skorupka niebieskozielona, pokryta brązowymi plamkami[10]. Inkubacja trwa 15–17 dni[11] (wedle innego źródła 3–3,5 tygodnia), wysiadują oba ptaki z pary. Młode karmione są zarówno przez samca, jak i samicę co 5–10 minut. Rodzice także osłaniają je w gorące dni i wynoszą odchody. Pisklęta opierzają się w pełni po 20 dniach od wyklucia[10].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Przez IUCN gatunek od 2008 roku klasyfikowany jako krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered). Wcześniej, od 1994 roku posiadał status zagrożonego (EN, Endangered). W 2007 było około 25 zdolnych do gniazdowania par, populacja wynosiła wtedy więc około 75 osobników. Dwie trzecie populacji stanowią samce. Prócz dysproporcji w populacji zagrożenie dla gatunku stanowi drapieżnictwo ze strony szczura śniadego (R. rattus) i w mniejszym stopniu wędrownego (R. norvegicus) oraz zdziczałych kotów. Prócz tego gąsienicojadom reuniońskim zagraża odłów celem sprzedaży i niszczenie środowiska przez introdukowane sambary sundajskie (Cervus timorensis)[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Coracina newtoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-01-25] (ang.).
- ↑ a b c d e Richard Bowdler Sharpe: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 4. Cichlomorphae. Part II. 1879.
- ↑ a b c Pollen, François P. & D.C. van Dam: Recherches sur la faune de Madagascar et de ses dépendances. T. 2. Mammifères et oiseaux. Leiden: 1868, s. 83. (fr.).
- ↑ Lalage newtoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Campephaginae Vigors, 1825 - liszkojady (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-09].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 252, 1999.
- ↑ a b J. Salmona et al.. Signature of a Pre-Human Population Decline in the Critically Endangered Reunion Island Endemic Forest Bird Coracina newtoni. „PLOS ONE”. 7 (8), 2012.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, berryhunter, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Taylor, B.: Reunion Cuckoo-shrike (Coracina newtoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (27 maja 2014)].
- ↑ a b c d e Damien Fouillot & Marc Salamolard: Reunion Cuckoo-shrike Coracina newtoni. W: The Birds of Africa. T. VIII: The Malagasy Region. A&C Black, 2013, s. 663–665. ISBN 978-0-7136-6532-1.
- ↑ a b c d Species factsheet: Lalage newtoni. BirdLife International, 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).