HMS Gurkha (1960)
 HMS „Gurkha” w latach 60. | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
3 listopada 1958 |
| Wodowanie |
11 lipca 1960 |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
Gurkha |
| Wejście do służby |
13 lutego 1963 |
| Wycofanie ze służby |
30 marca 1984 |
 Marynarka Wojenna Indonezji
| |
| Nazwa |
Wilhelmus Zakarias Yohannes |
| Wejście do służby |
16 października 1985 |
| Wycofanie ze służby |
2000 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 2300 ts |
| Długość |
109,70 m |
| Szerokość |
12,88 m |
| Zanurzenie |
5,33 m |
| Napęd | |
| 1 turbina parowa o mocy 12 500 shp 1 turbina gazowa o mocy 7500 shp 1 kocioł parowy, 1 śruba | |
| Prędkość |
27 węzłów |
| Zasięg |
4500 mil morskich przy 12 w |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa uniwersalne 114 mm (2×I) 2 działka plot. 20 mm (2×I) 2×IV wyrzutnia pocisków plot. Sea Cat 1×III miotacz bomb głębinowych Limbo | |
| Wyposażenie lotnicze | |
| 1 śmigłowiec Wasp | |
| Załoga |
253 |
HMS Gurkha, później KRI Wilhelmus Zakarias Yohannes – brytyjska fregata typu 81 (Tribal) z okresu zimnej wojny. Służyła w marynarce brytyjskiej (Royal Navy) w latach 1963–84, nosząc numer burtowy F122. Następnie została sprzedana Indonezji, gdzie służyła od 1985 do 2000 roku jako „Wilhelmus Zakarias Yohannes” (nr burtowy 332).
Budowa[edytuj | edytuj kod]
HMS „Gurkha” należał do siedmiu fregat brytyjskiego typu 81, nazwanego typem Tribal, ponieważ należące do niego okręty nosiły nazwy wojowniczych ludów lub plemion, po niszczycielach typu Tribal z II wojny światowej oraz wcześniejszego z I wojny światowej[1]. Stanowiły one pierwszą brytyjską próbę skonstruowania fregaty wielozadaniowej[1].
Stępkę pod budowę „Gurkha” położono 3 listopada 1958 roku w stoczni John I. Thornycroft & Company w Woolston (część Southampton), jako trzeciego okrętu typu[2]. Okręt otrzymał nazwę od ludu Gurkhów jako piąty brytyjski okręt. Kadłub wodowano 11 lipca 1960 roku[2]. Okręt przyjęto do służby w marynarce brytyjskiej 13 lutego 1963 roku[2]. Koszt budowy wynosił 4 865 000 funtów szterlingów[2]. Otrzymał numer burtowy F122[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Kadłub i napęd[edytuj | edytuj kod]
Wyporność standardowa okrętów typu 81 wynosiła 2300 długich ton (ts), a pełna 2700 ts[3]. Długość wynosiła 109,7 m, a na linii wodnej 106,7 m[3]. Szerokość wynosiła 12,9 m[3]. Zanurzenie wynosiło 4,04 m, a największe, wraz ze śrubą, 5,33 m[4].
Załoga składała się z 253 osób, w tym 13 oficerów[4]. W latach 90. w służbie indonezyjskiej załoga liczyła 267 osób, w tym 24 oficerów[5].
Siłownia okrętowa była w układzie COSAG i składała się z marszowej turbiny parowej z przekładnią redukcyjną i turbiny gazowej mocy szczytowej, wyprodukowanych przez firmę Metrovick (Metropolitan Vickers, późniejsza AEI)[6]. Turbina parowa rozwijała moc 12 500 shp) (9321 kW), a parę dla niej dostarczał jeden kocioł Babcock & Wilcox Y100 (Y111A), o ciśnieniu pary 49 atmosfer i temperaturze 510° C[6][7]. Turbina gazowa Metrovick G-6 rozwijała moc ok. 7500 shp (5600 kW)[6][7]. Obie turbiny za pośrednictwem sprzęgła SSS napędzały jedną pięciołopatową śrubę o stałym skoku i średnicy 3581 mm[6]. Siłownia umieszczona była w trzech sąsiadujących przedziałach: w pierwszym kocioł, w drugim obie turbiny (parowa w osi kadłuba, a gazowa po prawej burcie), a w trzecim przekładnia redukcyjna, a także dwa turbogeneratory[6]. Napęd pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej 27 węzłów[a]. Prędkość na samej turbinie gazowej wynosiła 17 węzłów[5]. Zasięg maksymalny faktycznie wynosił 4500 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów[6]. Zapas paliwa płynnego wynosił 400 ts[3].
Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]
Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwie armaty uniwersalne kalibru 114 mm (4,5 cala) QF Mk 4 w dwóch stanowiskach z maskami ochronnymi Mk 5 Mod. 1[8]. Umieszczone były na pokładzie dziobowym i rufowym. Działa te były demontowane z niszczycieli typu C budowanych podczas II wojny światowej, a jedynie zostały zmodernizowane przez dodanie napędów zdalnego sterowania, lecz zachowały ręczne ładowanie amunicji[8]. Miały lufy o długości 45 kalibrów (L/45)[4]. Donośność wynosiła 17 km, a strzelały pociskami o masie 25 kg[5]. Szybkostrzelność sięgała 14 strz./minutę[5]. Kąt podniesienia 55° zapewniał ograniczone możliwości zwalczania samolotów[9]. Zapas amunicji wynosił 400 nabojów[4]. Na masce dziobowej armaty zamontowano po bokach dwie trzyprowadnicowe wyrzutnie rakiet oświetlających kalibru 51 mm[9].
Uzbrojenie przeciwlotnicze początkowo stanowiły dwa pojedyncze działka przeciwlotnicze 40 mm Bofors na podstawach Mk 7, montowane po obu stronach masztu[9]. Podczas modernizacji w latach 70. zamieniono je na dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Sea Cat[9]. Zapas pocisków wynosił 32 sztuki[4]. Ich zasięg wynosił 5 km[5]. Kierowane były za pomocą dalocelowników GWS-21 sprzężonych z radarem, umieszczonych po bokach drugiego komina[b]. Uzbrojenie to uzupełniały dwa automatyczne działka 20 mm Oerlikon, ustawione po bokach pomostu bojowego[10]. W służbie indonezyjskiej dodano dwa karabiny maszynowe kalibru 12,7 mm[5]. Pod koniec lat 90. przestarzałe wyrzutnie pocisków Sea Cat były zamieniane na indonezyjskich fregatach na wyrzutnie Matra Simbad pocisków bardzo krótkiego zasięgu samonaprowadzających się termicznie Mistral (zasięg do 4 km)[11].
Do zwalczania okrętów podwodnych służył trzylufowy miotacz bomb głębinowych Mk 10 Limbo kalibru 305 mm, z zapasem 60 bomb[8]. Miał on zasięg 1000 m i strzelał pociskami o głowicy masie 92 kg[11]
Okręt przenosił jeden lekki śmigłowiec przeciwpodwodny Westland Wasp, na lądowisku na nadbudówce rufowej[2]. Mógł on być hangarowany w nadbudówce po sprowadzeniu na dół windą, która stanowiła część lądowiska[7]. Śmigłowiec przenosił dwie lekkie torpedy do zwalczania okrętów podwodnych Mk 44 lub Mk 46[2]. W Indonezji używany był też nieuzbrojony lekki śmigłowiec zwiadowczy NBO 105C[12].
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wyposażenie radiolokacyjne stanowiły radary:
- typu 965 – dozoru powietrznego z anteną AKE-1 na maszcie[2]
- typu 993 – dozoru nawodnego i wykrywania celów niskolecących[13], na platformie na nadbudówce przed masztem[11]
- typu 978 – nawigacyjny[2]
- typu 903 – kierowania ogniem, zintegrowany z dalocelownikiem MRS-3, umieszczony na dachu pomostu bojowego[2] [11]
- typu 262 – kierowania ogniem pocisków Sea Cat[b]
Okręty tego typu miały trzy stałe sonary z antenami w dwóch opływkach pod kadłubem:
- Graseby typ 177 – do poszukiwania celów, częstotliwość 6,75 lub 9 kHz, zasięg maksymalny 7 do 14,6 km (w praktyce potwierdzony 4,1 km)[9]
- Graseby typ 170B – do wypracowywania danych dla strzelania systemu Limbo, częstotliwość 15 kHz[2]
- Kelvin Hughes typ 162 – do wykrywania obiektów na dnie, częstotliwość 50 kHz[2]
„Gurkha” oraz „Ashanti” były jedynymi okrętami typu Tribal wyposażonymi ponadto w sonar typu 199 z anteną holowaną o zmiennej głębokości zanurzenia, zamontowany w 1969 roku[9]. Przed sprzedażą Indonezji sonar ten został zdemontowany[14].
Podczas modernizacji w latach 70. zamontowano dwie ośmioprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych Knebworth Corvus kalibru 76 mm[8]. Okręt otrzymał też w toku służby urządzenia do wykrywania opromieniowania przez radar[11].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Wielka Brytania[edytuj | edytuj kod]
W 1976 roku „Gurkha” brał udział w konfrontacji z Islandią na tle wymuszania dostępu dla brytyjskich rybaków do łowisk (wojnach dorszowych), aż czterokrotnie wchodząc w kolizje z islandzkim okrętem Straży Wybrzeża „Óðinn” 6 maja i trzykrotnie 7 maja[4].
Pod koniec 1979 roku okręt został wraz z innymi tego typu wycofany do rezerwy i miał być skreślony z listy floty, lecz został przywrócony do czynnej służby w związku z wybuchem wojny o Falklandy[7]. Do służby powrócił po remoncie 24 lipca 1982 roku, a w 1983 roku został przebazowany do Gibraltaru w charakterze okrętu strażniczego[4]. 30 marca 1984 roku okręt został sprzedany Indonezji, wraz z dwiema innymi fregatami tego typu („Tartar” i „Zulu”)[4].
Indonezja[edytuj | edytuj kod]
Po remoncie, banderę Indonezji okręt podniósł 21 października 1985 roku[4]. Według innych źródeł, został wcielony do służby 16 października 1985 roku[5][14]. Otrzymał imię „Wilhelmus Zakarias Yohannes” i numer burtowy 332[4], na cześć indonezyjskiego radiologa (1895–1952). Został wycofany ze służby w 2000 roku[15].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 518 podaje prędkość 27 węzłów, natomiast Chała 2017 ↓, s. 36: 25 w lub według innych opracowań 27 w. Jane’s Fighting Ships 1975–76 ↓, s. 359 podaje nawet 28 w
- ↑ a b Roczniki flot (np. Jane’s Fighting Ships 1996–97 ↓, s. 310) podają dla systemu Sea Cat optyczne dalocelowniki GWS 21, również Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 518 podaje dalocelownik GWS 21 (CRBF), natomiast Chała 2017 ↓, s. 33-36 określa system jako GWS 20 i podaje wyposażenie w radar typu 262. Wersja GWS 20 nie miała jednak radaru, natomiast GWS 21 była standardowo sprzężona z radarem (A fully illustrated guide to Naval Surface-to-Air Missiles. „War Machine”. vol. 6 (64), s. 1265, 1984.)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Chała 2017 ↓, s. 29.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Chała 2017 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d Jane’s Fighting Ships 1975–76 ↓, s. 359
- ↑ a b c d e f g h i j Chała 2017 ↓, s. 36.
- ↑ a b c d e f g Jane’s Fighting Ships 1996–97 ↓, s. 310.
- ↑ a b c d e f Chała 2017 ↓, s. 31-32.
- ↑ a b c d Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 518
- ↑ a b c d Chała 2017 ↓, s. 32-33, 36.
- ↑ a b c d e f Chała 2017 ↓, s. 33.
- ↑ Chała 2017 ↓, s. 34, 36.
- ↑ a b c d e Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 312.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 312, 315.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 484, 518.
- ↑ a b Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 179.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002, s. 322. ISBN 0-7106-2432-8. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marcin Chała. Brytyjskie fregaty zimnej wojny Typ 81 Tribal. „Morze”. Nr 9/2017. III (24), wrzesień 2017. Warszawa. ISSN 2543-5469.
- Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1975–76. John Moore (red.). Nowy Jork: Franklin Watts, 1975. ISBN 0-531-03251-5. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1996–97. Richard Sharpe (red.). Londyn: Jane’s Information Group, 1986. ISBN 0-7106-1355-5. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
