Heloderma arizońska
| Heloderma suspectum[1] | |
| Cope, 1869 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
heloderma arizońska |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Heloderma arizońska[3], gila[3] (Heloderma suspectum) – gatunek jadowitej jaszczurki z rodziny heloderm[1]. Zamieszkuje tereny Stanów Zjednoczonych i Meksyku[3]. W ślinie helodermy arizońskiej wykryto eksenatyd, substancję, która następnie stała się prekursorem leków inkretynowych i znalazła zastosowanie w lecznictwie, jako lek stosowany w terapii cukrzycy[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek obejmuje dwa podgatunki[1][5]:
- Heloderma suspectum cinctum Bogert & Martín del Campo, 1956
- Heloderma suspectum suspectum Cope, 1896
Budowa ciała
[edytuj | edytuj kod]Ciało helodermy arizońskiej osiąga długość do 50 cm. Ogon gada jest krótszy od reszty ciała. Grzbiet wybarwiony jest na ciemnobrązowo i jest pokryty różowymi, nieregularnymi plamami. Tworzą one szerokie, poprzeczne pasy, które w sposób szczególny uwidaczniają się na ogonie[3].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Wiedzie zasadniczo naziemny tryb życia, lecz czasem może się wspinać na roślinność w poszukiwaniu pożywienia[2]. Samotnik, aktywna w nocy, mięsożerna.
W okresie lęgowym samica składa około 15 jaj osłoniętych cienkimi otoczkami. Jaja, o wielkości zbliżonej do jaj kurzych, lokowane są w jamach w wilgotnej ziemi. Rozwój trwa około jednego miesiąca[3].
Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Heloderma arizońska rzadko jest spotykana na obszarach rolniczych. Na obszarach amerykańskich pustyń Mojave i Sonora heloderma arizońska zasiedla tereny położone na wysokości od poziomu morza (Sonora) do 30 m n.p.m. (Arizona), 1180 do 1950 m n.p.m. (Nowy Meksyk) oraz do 1545 m n.p.m. (w rejonie dolnych części stoków górskich i nadbrzeży w południowej Arizonie). Siedliska pokryte są trawiastą, pustynną roślinnością, a na terenie pustyni Sonora także krzewami ciernistymi. Drzewostan dębowy lub sosnowy. Ostoję znajdują pod gęstymi krzewami, pod skałami albo w norach nowików. Helodermy mieszkające w Arizonie spędzają większość czasu (ok. 98%) pod osłoną, zaś w Utah 95% czasu pod ziemią[2].
Zasięg geograficzny
[edytuj | edytuj kod]Północno-zachodni Meksyk i południowo-zachodnie USA z głównymi zakresami w Arizonie i Sonorze: od południowo-zachodnich części stanu Utah, przez południową Nevadę, południową Arizonę, południowo-zachodni Nowy Meksyk po stan Sinaloa w Meksyku[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Heloderma suspectum, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Heloderma suspectum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Włodzimierz Juszczyk: Mały słownik zoologiczny: gady i płazy. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1986, s. 319. ISBN 83-214-0464-2.
- ↑ Ivan Koludarov, Timothy N.W. Jackson, Kartik Sunagar, Amanda Nouwens, Iwan Hendrikx, Bryan G. Fry. Fossilized Venom: The Unusually Conserved Venom Profiles of Heloderma Species (Beaded Lizards and Gila Monsters). „Toxins”. 6, s. 3582–3595, 2014. DOI: 10.3390/toxins6123582. ISSN 2072-6651. (ang.).
- ↑ P. Uetz & J. Hallermann, Heloderma suspectum, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-01-15] (ang.).