Igor Newerly
|
Igor Newerly, właściwie Igor Abramow-Newerly (ur. 24 marca 1903 w Zwierzyńcu koło Białowieży, zm. 19 października 1987 w Warszawie) - polski pisarz i pedagog.
Życiorys
Urodzony w rodzinie rosyjsko-polskiej. Jego dziadek Józef Newerly, Czech, był wielkim łowczym cara Mikołaja II, a ojciec Mikołaj Abramow kapitanem 8. Pułku Estońskiego.
Studiował prawo na uniwersytecie w Kijowie (skąd został relegowany za poglądy) i pedagogikę na Wydziale Nauk Społecznych w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie.
W latach 1918-1921 działał we Wszechzwiązkowym Leninowskim Komunistycznym Związku Młodzieży (Komsomole), z którego wystąpił razem z grupą kolegów. Po założeniu kółka socjaldemokratycznego w Kijowie aresztowany i zesłany do Odessy. Po wydrukowaniu z kolegą ulotki i rozrzuceniu jej przed giełdą pracy w Odessie skazany administracyjnie na zsyłkę, zbiegł w Kijowie w trakcie etapu z Odessy na Sołowki i przekroczył granicę na Horyniu koło Ostroga, opuszczając nielegalnie ZSRR. Od 1925 rozpoczął w Warszawie działalność w postępowym ruchu wychowawczym, nawiązując m.in. kontakt z Januszem Korczakiem. W 1926 został jego sekretarzem. W 1932 przejął od Korczaka redakcję Małego Przeglądu, który redagował do 1939.
Debiutował w 1932 na łamach prasy jako publicysta pod nazwiskiem Jerzy Abramow.
W czasie okupacji działacz podziemia, aresztowany w 1943 przez gestapo, do końca wojny przebywał w obozach koncentracyjnych na Majdanku, w Oświęcimiu, Oranienburgu i Bergen-Belsen.
W 1945 ponownie podjął działalność społeczno-wychowawczą. Pracował w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, był redaktorem pisma dla młodzieży Świat Przygód.
Po wojnie rozwinął działalność literacką, odgrywał dużą rolę w życiu i działalności środowiska literackiego, opiekował się Kołem Młodych Pisarzy, od 1964 przez dwie kadencje pełnił funkcję prezesa Warszawskiego Oddziału ZLP.
Na podstawie powieści Pamiątka z Celulozy Jerzy Kawalerowicz zrealizował film fabularny w dwóch częściach pt. Celuloza i Pod Gwiazdą Frygijską. Na podstawie opowiadania powstał film telewizyjny Kasztelanka. Powieści Newerlego zostały tłumaczone na wiele języków.
W geście pomocy dysydentom prześladowanym przez władze PRL fikcyjnie zatrudniał Jacka Kuronia jako swego osobistego sekretarza.
Był żonaty z Barbarą Jarecką. Ojciec pisarza i dramaturga Jarosława Abramowa-Newerlego.
Nagrody i uhonorowania
- 1950 - nagroda państwowa III stopnia za powieść Archipelag ludzi odzyskanych
- 1952 - nagroda państwowa I stopnia za powieść Pamiątka z Celulozy
- 1979 - nagroda I stopnia prezesa Rady Ministrów
- polski Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Twórczość
Powieści i memuary:
- 1948 Chłopiec z Salskich Stepów
- 1950 Archipelag ludzi odzyskanych
- 1952 Pamiątka z Celulozy
- 1960 Leśne Morze
- 1966 Żywe wiązanie
- 1978 Rozmowa w sadzie piątego sierpnia, Warszawa, Czytelnik
- 1985 Za Opiwardą, za siódmą rzeką..., Warszawa, Czytelnik, ISBN 83-07-01165-5
- 1986 Wzgórze Błękitnego Snu, Warszawa, Czytelnik, ISBN 83-07-01369-0
- 1986 Zostało z uczty bogów, Paryż, Instytut Literacki, ISBN 2-7168-0085-5 (pierwsze wydanie)
Scenariusze filmowe:
Zobacz też
Bibliografia
- Igor Newerly, Zostało z uczty bogów
- Michał Grynberg, Księga Sprawiedliwych (Book of the Righteous), Warsaw, PWN, 1993. (ill., ports., 766 pp.)
- Biograficzny artykuł jubileuszowy