Jędrzej Wala (starszy)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 17:46, 19 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
„Jędrzej Wala, przewodnik po Tatrach” – ilustracja Walerego Eljasza-Radzikowskiego
Przewodnicy tatrzańscy ok. 1877 r., od lewej Wojciech Roj, Jędrzej Wala młodszy, Jędrzej Wala starszy, Szymon Tatar i Maciej Sieczka

Jędrzej Wala starszy (ur. 15 lipca 1820 w Zakopanem, zm. 29 stycznia 1896 tamże) – przewodnik tatrzański, ojciec Jędrzeja Wali młodszego.

Tatry poznał jako kłusownik, polując na kozice i świstaki. Przewodnictwem zajął się po 1850 r., szybko stając się obok Macieja Sieczki jednym z najbardziej cenionych przewodników. Podobnie jak Sieczka pod wpływem Maksymiliana Nowickiego i Eugeniusza Janoty porzucił kłusownictwo i stał się jednym z najgorliwszych strażników przyrody. Został pomocnikiem zoologa profesora Nowickiego, któremu dostarczał okazy i ułatwiał poznawanie życia kozic i świstaków.

Chodził po Tatrach z wieloma wybitnymi artystami i naukowcami, m.in. z Adamem Asnykiem, Walerym Eljaszem-Radzikowskim, ks. Józefem Stolarczykiem i Leopoldem Świerzem. Maria Steczkowska uważała go za „doskonałego przewodnika, a przytem bardzo poczciwego człowieka, na którego sumienność [można] z pewnością rachować”. Znany był z doskonałej znajomości topografii całych Tatr węgierskich i polskich. Mimo niepiśmienności wiedział wiele m.in. na temat innych gór i przyrody.

Jędrzej Wala dokonał wielu pierwszych wejść na szczyty i przełęcze tatrzańskie. M.in. w 1867 r. poprowadził ks. Józefa Stolarczyka na Baranie Rogi, a w 1861 r. dokonał wspólnie z towarzyszami pierwszego znanego przejścia Koprowej Przełęczy. Do późnych lat życia zachował tężyznę fizyczną, jeszcze w 1895 r. wchodził z turystami na Krzyżne. Spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku, jego imię noszą Walowe Turnie (Zadnia Walowa Turnia, Pośrednia Walowa Turnia i Skrajna Walowa Turnia) oraz Walowe Ławki (Zadnia Walowa Ławka, Pośrednia Walowa Ławka i Skrajna Walowa Ławka) w grani Hrubego Wierchu[1], w okolicach którego często przebywał.

Przypisy

  1. ↑ Zofia i Witold H. Paryscy: Internetowa Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).

Bibliografia

  1. Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
  2. Krzysztof Pisera: Jak dawniej po Tatrach chadzano. Zakopane: TPN, 2007, s. 269-280. ISBN 978-83-60556-00-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jędrzej_Wala_(starszy)&oldid=51781646”