Przejdź do zawartości

Jaroslav Rudiš

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jaroslav Rudiš
Ilustracja
Jaroslav Rudiš
Data i miejsce urodzenia

8 czerwca 1972
Turnov

Narodowość

czeska

Język

czeski, niemiecki

Odznaczenia
Medal Za Zasługi I stopnia (Czechy)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Jaroslav Rudiš (ur. 8 czerwca 1972 w Turnovie) – czeski pisarz, dziennikarz, dramaturg, scenarzysta i autor komiksów.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ukończył germanistykę i historię na Politechnice w Libercu, studiował także na Uniwersytecie Karola w Pradze. Przebywał na kilku stypendiach zagranicznych m.in. w Zurychu a w latach 2001–2002 w Berlinie - w mieście tym umieścił akcję swej debiutanckiej powieści. Pracował m.in. jako nauczyciel, sprzedawca, menedżer punkowego zespołu. W latach 1999–2006 pracował dla dziennika Právo, publikował również w czasopismach: Reflex, Přítomnost, Labyrint Revue, MfD, Denící Bohemia, Prager Zeitung, Host, Big Beng!. W latach 2008–2013 współprowadził audycję Čajovna na antenie Czeskiego Radia Vltava[1]. Okazjonalnie występuje w filmach[2] oraz na scenie: wraz z zespołami muzycznymi U-Bahn i The Bombers[3], w przedstawieniach teatralnych i kabaretowych[4][3]. Mieszka w Pradze[4], a także w Lipsku i w miejscowości Lomnice nad Popelkou[5].

W 2024 roku został odznaczony Medalem Za Zasługi I stopnia[6].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Pisarska twórczość Rudiša obejmuje wiele gatunków oraz tematów[4][7]. W jego dorobku obok sztuk teatralnych, powieści i komiksów znaleźć można także teksty piosenek, pisze m.in. dla zespołów Umakart i Lety mimo[5]. Rudiš pisze w językach czeskim i niemieckim[7].

Proza

[edytuj | edytuj kod]

Jako prozaik debiutował w 2002 roku powieścią Niebo pod Berlinem. Główną scenerię - częściowo autobiograficznego - utworu stanowi system berlińskiego metra, bohaterami są motorniczy, ale także bezdomni oraz uliczni grajkowie. Powieść zdobyła Nagrodę Jiřího Ortena (czeska nagroda literacka dla młodych pisarzy)[8]. W 2007 roku powieść Grandhotel zdobyła nagrodę Magnesia Litera w kategorii proza[9].

W Polsce wydawcą książek Rudiša jest wydawnictwo Książkowe Klimaty.

Tytuł czeski, rok wydania Tytuł polski, rok wydania
Nebe pod Berlínem, 2002[10] Niebo pod Berlinem, 2007[10]
Grandhotel, 2006[10] Grandhotel, 2011[10] (Książkowe Klimaty)
Potichu, 2007[10] Cisza w Pradze, 2014[3]
Konec punku v Helsinkách, 2010[10] Koniec punku w Helsinkach, 2013[3] (Książkowe Klimaty)
Národní třída, 2013[10] Aleja Narodowa, 2016[3]
Český ráj, 2018[11] Czeski Raj, 2020[3] (Książkowe Klimaty)
Winterbergova poslední cesta, 2021[11] Ostatnia podróż Winterberga, 2021[3] (Książkowe Klimaty)
Trieste Centrale, 2021[12] Trieste Centrale, 2023[13]
Gebrauchsanweisung fürs Zugreisen, 2021[14] Stacja Europa Centralna, 2023[15] (Książkowe Klimaty)

Komiks

[edytuj | edytuj kod]

W latach 2003–2005 wydana została komiksowa trylogia Alois Nebel. Czarno-biały komiks powstał we współpracy z Jaromirem 99 (Jaromírem Švejdíkem), ukazał się także w Polsce. Tytułowy bohater to pracownik czeskich kolei, pochodzący z kolejarskiej rodziny. Akcja rozgrywa się na pograniczu polsko-czeskim w Sudetach, losy bohatera ukazane są na tle burzliwych wydarzeń XX wieku[10].

Tytuł czeski, rok wydania Tytuł polski, rok wydania
Bílý potok, 2003[10] Biały potok, 2007[16]
Hlavní nádraží, 2004[10] Dworzec główny, 2008[17]
Zlaté Hory, 2005[10] Złote góry, 2008[10]

Dramat

[edytuj | edytuj kod]

Poza adaptacjami innych utworów na potrzeby teatru oraz radia, autor sam napisał także kilka sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych[4]. Debiutanckie Léto v Laponsku (premiera 2005 w Slováckém divadle w Uherském Hradišti), które napisał razem z Petrem Pýchou[18], zdobyło Nagrodę Alfreda Radoka (czes. Cena Alfréda Radoka, 2. miejsce)[19] oraz Nagrodę Czeskiego Radia[5]. We współpracy z Pýchou powstała także sztuka Strange Love (2007) oraz słuchowisko Salcburský guláš (2009)[5]. W 2007 roku z Martinem Beckerem Rudiš napisał słuchowisko pt.: Lost in Praha[18] dla niemieckiego radia WDR w Kolonii[4].

  • Léto v Laponsku (2006)[18]
  • Strange Love (2007)[18]
  • Lost in Praha (2007)[18]

Adaptacje i ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]

Utwory Rudiša doczekały się ekranizacji. W 2005 powstała filmowa adaptacja krótkometrażowa Nieba pod Berlinem. W 2011 na ekrany kin wszedł animowany film pt.: Alois Nebel wyreżyserowany przez Tomáša Luňáka[2], który zdobył w 2012 roku Europejską Nagrodę Filmową w kategorii Najlepszy Film Animowany[20]. W 2006 David Ondříček zrealizował film pt.: Grandhotel, scenariusz filmu napisał sam Rudiš[2], historia opisana w książce powstała na potrzeby filmu[21].

W 2003 roku Czeskie Radio Olomouc przygotowało słuchowisko na podstawie debiutanckiego Nieba pod Berlinem, w roku 2005 było ono nadawane także w Niemczech[4]. Na podstawie komiksów o Aloisie Nebelu powstała sztuka teatralna wystawiana w Činoherním studio Ústí nad Labem (2005)[18] a na jej podstawie słuchowisko przygotowane przez Czeskie Radio Ostrava (2004). Również radiowej interpretacji doczekała się gra Léto v Laponsku[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Čajovna - Jaroslav Rudiš. [w:] Audioarchiv [on-line]. Český rozhlas. [dostęp 2016-11-19]. (cz.).
  2. ↑ a b c Jaroslav Rudis. IMDb.com, Inc.. [dostęp 2016-11-18]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Jaroslav Rudiš. Książkowe Klimaty s.c.. [dostęp 2016-11-18]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Zuzana Malá: Jaroslav Rudiš. [w:] Slovník české literatury po roce 1945 on-line [on-line]. 2008-08-05. [dostęp 2016-11-16]. (cz.).
  5. ↑ a b c d Karel Piorecký: Jaroslav Rudiš. [w:] Čtenářský deník [on-line]. Český rozhlas, 2011-08-18. [dostęp 2016-11-19]. (cz.).
  6. ↑ Seznam vyznamenaných [online], hrad.cz [dostęp 2024-11-05].
  7. ↑ a b Biografie/Bibliografie (D). [w:] JAROSLAV RUDIŠ [on-line]. Jaroslav Rudiš. [dostęp 2016-11-20]. (niem.).
  8. ↑ Laureáti. [w:] Cena Jiřího Ortena [on-line]. Svaz českých knihkupců a nakladatelů, 2016. [dostęp 2016-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-20)]. (cz.).
  9. ↑ Magnesia Litera. Magnesia Litera, 2007. [dostęp 2016-11-20]. (cz.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l Knihy / Romane / Książki. [w:] Jaroslav Rudiš [on-line]. [dostęp 2016-11-15]. (pol.).
  11. ↑ a b Labyrint [online], www.labyrint.net [dostęp 2022-01-13].
  12. ↑ Jaroslav Rudis, Trieste Centrale, Leipzig, 19 marca 2022, ISBN 978-3-96414-008-1 [dostęp 2024-01-30].
  13. ↑ Trieste Centrale [online], ksiazkoweklimaty.pl [dostęp 2024-01-30].
  14. ↑ Jaroslav Rudiš, Gebrauchsanweisung fürs Zugreisen: Faszination Eisenbahn: Die schönsten Bahnhöfe, Bahnstrecken und Geschichten ums Zugfahren, München, 30 września 2021, ISBN 978-3-492-27749-5 [dostęp 2024-01-30].
  15. ↑ Stacja Europa Centralna [online], ksiazkoweklimaty.pl [dostęp 2024-01-30].
  16. ↑ Alois Nebel 1 - Biały Potok (Alois Nebel: Bílý Potok). Czeskie Klimaty. [dostęp 2016-11-20]. (pol.).
  17. ↑ Alois Nebel 2 - Dworzec Główny (Alois Nebel: Hlavní nádraží). Czeskie Klimaty. [dostęp 2016-11-20]. (pol.).
  18. ↑ a b c d e f Jaroslav Rudiš. Svaz českých knihkupců a nakladatelů. [dostęp 2016-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-15)]. (cz.).
  19. ↑ 2005 DRAMATICKÁ SOUTĚŽ. [w:] ceny Alfréda Radoka [on-line]. Aura-Pont. [dostęp 2016-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)]. (cz.).
  20. ↑ The 25th European Film Awards: Winners. [w:] European Film Awards [on-line]. European Film Academy. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  21. ↑ Jaroslav Rudiš: Grandhotel. Wrocław: Wydawnictwo Good Books, 2011. ISBN 978-83-928051-4-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaroslav_Rudiš&oldid=75145772”