Jastrun

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jastrun
Ilustracja
Morfologia (jastrun właściwy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

jastrun

Nazwa systematyczna
Leucanthemum Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny

Leucanthemum vulgare Lam.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Jastrun pospolity
Kwiatostan jastruna wspaniałego odmiany 'Becky'

Jastrun (Leucanthemum Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego 48 gatunków[4]. Rośliny te występują w całej Europie i w północnej Azji (na południu po Uzbekistan i Iran)[5][4]. Najbardziej zróżnicowane są na obszarach górskich[6]. Poza pierwotnym zasięgiem rośliny te rosną rozprzestrzenione na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy[4].

W Polsce w naturze występują cztery gatunki: jastrun właściwy L. vulgare, górski L. adustum, okrągłolistny L. rotundifolium i zapoznany L. ircutianum[7].

Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza jastrun wspaniały L. × superbum – prawdopodobnie mieszaniec L. maximum i L. lacustre). Jastrun właściwy L. vulgare wykorzystywany jest jako roślina lecznicza i jadalna[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny jednoroczne i byliny tworzące kępy[5]. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane i zawsze nagie i bez zapachu, co odróżnia te gatunki od złocieni[5]. Kwiaty białe lub żółte i zebrane w koszyczki wyrastające na długich i ulistnionych łodygach. W koszyczkach występują zarówno kwiaty rurkowate, jak i języczkowe.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Homonimy taksonomiczne[3]

Leucanthemum J. Burman ex O. Kuntze = Osmitopsis Cassini

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[8], z późniejszymi uzupełnieniami[9]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Leucanthemum należy do plemienia Anthemideae Cass., podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), rodzaj jastrun (Leucanthemum Mill.)[10].

Wykaz gatunków[4][11]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce uprawiany jest głównie jastrun wielki i jastrun właściwy, które są bylinami. Popularnie nazywane są margaretkami. Są łatwe w uprawie, nie mają specjalnych wymagań glebowych i są w pełni mrozoodporne. Najłatwiej rozmnażać je przez podział bryły korzeniowej późną jesienią lub wczesną wiosną. Można też rozmnażać je z nasion lub przez sadzonki. Po przekwitnięciu kwiatostany ścina się, a jesienią przycina całe rośliny tuż przy ziemi. Na wiosnę odnawiają się z podziemnych kłączy.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. ↑ a b c d Leucanthemum Mill.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-02].
  5. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 522. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington. 
  9. ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Leucanthemum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05].
  11. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jastrun&oldid=65951771”