Johann Leibitzer

Johann Leibitzer (też: Johann Leibizer, słow. Ján Leibitzer, węg. Leibiczer János; ur. 1 czerwca 1763 r. w Lewoczy – zm. 5 lipca 1817 r. tamże) – spiskoniemiecki sadownik i pomolog, prekursor praktycznego sadownictwa i warzywnictwa w ówczesnej Austrii.

Uczył się w Lewoczy. Pracował później jako nauczyciel języka niemieckiego w szkołach w Mukaczewie i Spiskim Podgrodziu, a następnie w gimnazjum w rodzinnej Lewoczy. Jednocześnie zajmował się uprawą drzew owocowych i warzyw, co z czasem stało się jego głównym zajęciem. Już w 1791 r. wydał Vollständiger Gartenkalender, w którym w 52 rozdziałach („lekcjach”) przedstawił zasady ogrodnictwa i warzywnictwa (przygotowanie i nawożenie gruntu, siew, pielęgnacja roślin, zbiór nasion itd.) takich roślin jak marchew, szparagi, różne gatunki kapusty i rzodkwi, cebula itd. W 1798 r. porzucił pracę w szkole, choć w dalszym ciągu prywatnie udzielał lekcji języka niemieckiego, i poświęcił się sadownictwu i ogrodnictwu. Z czasem osiągnął pozycję czołowego austriackiego pomologa, najwybitniejszego od czasu, gdy w 1664 r. wyszło dzieło Johanna Lippaya pt. Posoni kert („Bratysławski ogród”, Trnava 1664), w którym znajdziemy pierwsze opisy uprawianych na Węgrzech owoców.

Zajmował się zakładaniem szkółek drzew owocowych, sadów, szczepieniem i okulizacją drzew, chorobami i szkodnikami drzew owocowych. Wprowadzał do uprawy nowe odmiany drzew owocowych, w tym niskopienne, zwracał uwagę na właściwy zbiór owoców i ich późniejsze przechowywanie. Propagował również ogrodnictwo szklarniowe oraz warzywnictwo. Jako pierwszy podjął uprawę buraka pastewnego, wcześniej nieznanego na Węgrzech, i propagował jego przydatność.

Swoje doświadczenia i uwagi publikował m.in. w czasopismach "Patriotisches Wochenblatt für Ungern", "Oekonomiche Neugkeiten und Verhandlungen" i "Vaterländische Blätter".

Był członkiem Towarzystwa Botanicznego w Ratyzbonie i Brneńskiego Klubu Hodowców Owoców. Został pochowany w Lewoczy.

Jego syn Johann Leibnitzer, również rolnik, hodowca i płodny pisarz, wydał popularną encyklopedię całego rolnictwa (pt. Populäre Encyclopädie der Praktischen Landwirthschaft). Jego praktyczne osiągnięcia pozostawały jednak w tyle za osiągnięciami ojca, zaś jego prace były bardziej kompilacjami niż wynikami jego własnych badań.

Publikacje

Vollständiger Gartenkalender nach dem vaterländ. Klima und der Natur der Gewächse für Gärtner und Gartenfreunde entworfen, 1791, 2. wyd. 1808;
Vollständiges Handbuch der Küchengärtnerey..., 2 tomy, 1797, nowe wyd. 1812;
Vollständiges Handbuch der Obstbaumzucht..., 1798;
Vollständige Abh. von der Runkelrübe nebst ihrem Anbau, Nutzung und vorzüglichem Gebrauch bei der Viehzucht, Land- und Hauswirtschaft..., 1804, nowe wyd. 1807;
Praktisches Handbuch der Zwergbaumzucht und Obstorangerie... , 1804;
Ery oder die sonderbare Geschichte des Gf. v. W., 1804;
Einige Obstsorten und deren Beschreibung, w: "Patriotische Wochenblatt", 1804;
Über den Zustand des Gartenbaues in Ungarn, ibid., 1804;
Von der Vorteilhaftheit eines Platzes, der zu einem Garten von bestmöglichster Fruchtbarkeit angelegt werden soll, ibid., 1804;
Beschreibung einiger Obstsorten, ibid., 1804;
Von der gehörigen Nutzung eines Neubruchs, ibid., 1804;
Meine Reise auf dem Plattensee im July 1814, w: "Vaterländische Bulletin", 1816.

Bibliografia

Leibitzer, Johann d. Ä. (1763-1817), Pomologe, w: Österreichisches Biographisches Lexikon [1];
Leibitzer Jonann, w: Slovenský biografický slovník, III. K-L., wyd. Matica slovenská, Martin 1989, s. 447.