Rzodkiew
| ||
 Morfologia (rzodkiew świrzepa) | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | kapustowate | |
| Rodzaj | rzodkiew | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Raphanus L. Sp. Pl. 669. 1753[2] | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Raphanus sativus L.[2] | ||
| Synonimy | ||
|
Quidproquo Greuter & Burdet.[3] | ||
Rzodkiew (Raphanus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należą do niego trzy gatunki, pochodzące z basenu Morza Śródziemnego. Rozprzestrzenione zostały niemal na całym świecie[4]. W Polsce występują dwa gatunki[5]. Rozpowszechnionym w świecie warzywem pod postacią różnych odmian jest rzodkiew zwyczajna (znana jako rzodkiewka) i rzodkiew japońska.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny zielne (jednoroczne lub dwuletnie), sztywno owłosione prostymi, pojedynczymi włoskami, rzadko nagie. Pędy prosto wzniesione lub pokładające się, pojedyncze lub rozgałęzione[3]. Osiągają do 0,8 m wysokości[6].
- Liście
- Odziomkowe ogonkowe, pojedyncze, ząbkowane, lirowate lub pierzasto wcinane. Liście łodygowe są do nich podobne, ale górne niemal siedzące[3].
- Kwiaty
- Zebrane po kilka w grona wydłużające się podczas owocowania. Działki kielicha podługowate do równowąskich, prosto wzniesione, nasady działek bocznych woreczkowato wyciągnięte. Płatki korony białe lub purpurowe, zwykle z ciemnymi żyłkami. Owalne lub zaokrąglone, ale u nasady z paznokciem o długości zbliżonej do szerszej części szczytowej lub dłuższej. Pręcików sześć, wyraźnie czterosilnych (cztery dłuższe, dwa krótsze). Miodniki cztery. W zalążni od 2 do 22 zalążków. Słupek okazały lub drobny, ze znamieniem główkowatym, czasem nieznacznie dwudzielnym[3].
- Owoce
- Wąskie, wielonasienne łuszczyny, zwężające się między nasionami[6], rozpadające się na jednonasienne człony[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[1][7].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), podrodzina Brassicoideae Burnett, plemię Raphaneae DC., rodzaj rzodkiew (Raphanus L.)[8].
- Gatunki flory Polski[5]
- rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus L.) – gatunek uprawiany
- rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum L.) – antropofit zadomowiony
- Pozostałe[9]
- Raphanus confusus (Greuter & Burdet) Al-Shehbaz & Warwick
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Rzodkiew zwyczajna od dawna uprawiana była jako warzywo. Jedli ją niewolnicy w starożytnym Rzymie, uprawiana była też w starożytnych Chinach[10]. Można ją spożywać na surowo, ale także gotowaną. Szczególnie często jest używana do sporządzania sałatek. Obecnie uprawiana jest w wielu odmianach różniących się kształtem korzenia (może być kulisty, stożkowy, cylindryczny) i barwą (czerwona, różowa, biała, istnieją też odmiany o dwubarwnych korzeniach).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ a b Raphanus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ a b c d e Raphanus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
- ↑ Suzanne I. Warwick: Raphanus Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 172. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Raphanus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.