Kąty (powiat brzeski)

Kąty
	wieś
	; Fragment panoramy Kątów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Iwkowa
Liczba ludności (2022)	790
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-862
Tablice rejestracyjne	KBR
SIMC	0821062
	Położenie na mapie gminy Iwkowa Kąty
	Położenie na mapie Polski Kąty
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Kąty
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Kąty
	49°46′46″N 20°35′49″E/49,779444 20,596944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kąty – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Iwkowa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego. Integralne części miejscowości: Góry, Grabie, Pasterniki, Zatoki^[4].

Zabudowania i pola Kątów znajdują się w dolinie Białki i na wznoszących się nad nią wzgórzach. Tereny te należą do dwóch regionów geograficznych; do Beskidu Wyspowego i Pogórza Wiśnickiego (Białka tworzy granicę między tymi regionami)^[5].

Kąty to jedno z największych skupisk producentów susorek iwkowskich.^[6].

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1363 roku. Wtedy to na prośbę Floriana z Drużkowa (pierwszego właściciela Kątów), a decyzją króla Kazimierza Wielkiego, wieś przeszła z prawa polskiego na niemieckie, czego skutkiem była zmiana własności i sposobu gospodarowania ziemią.

Dzieje Kątów, a także ich nazwa w znacznym stopniu związane są z rodem Kątskich, herbu Brochwicz – biegnący jeleń. To oni od XIV w. przez ponad 300 lat władali tymi ziemiami. Przedstawiciele tego rodu wpisali się nie tylko w historię regionu, ale także kraju. Krzysztof Kątski żyjący na przeł. XVI – XVII w. zasłynął jako biograf biskupów krakowskich. Z kolei Dorota (1591-1643) przeprowadziła odnowę zgromadzenia sióstr Norbertanek w Krakowie. Kolejnym wybitnym przedstawicielem rodu był Marcin Kazimierz Kątski, który jako generał artylerii konnej uczestniczył w bitwie wiedeńskiej w 1683 roku. Główna linia Kątskich wygasła w pocz. XVIII w. Ziemie przeszły we władanie Hrabiego Mieroszowskiego, a następnie Leona Rogoyskiego i jego syna Leonarda Stefana Rogoyskiego.

Od 1900 r. właścicielem została rodzina Sławików h. Prus II, najpierw Jan Sławik, a potem jego syn, Stanisław Lucjan Sławik. W latach 1953–1954 założono spółdzielnię produkcyjną, która zajęła miejscowy dwór.

Sport

Od 2002 r. działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej "Olimpia". Została ona założona przez grupę miłośników piłki nożnej i sportu. Klub ma za zadanie krzewić kulturę fizyczną i sprawnościową u dzieci oraz dorosłych na terenie całej gminy. Zespół występuje w tarnowskiej lidze okręgowej. Celem drużyny seniorów jest jak najlepsze reprezentowanie gminy na terenie powiatu brzeskiego oraz próba zdobycia awansu do wyższej ligi.

Zabytki

Dwór i spichlerz – znajduje się na skraju wsi. Dwór wzniósł w 1900 r. Jan Sławik, herbu Prus II, ówczesny właściciel tutejszego majątku. Jest to obiekt murowany na planie prostokąta z pomieszczeniami w dwóch traktach. Dwór otacza 2 ha park z grabową aleją dojazdową, wielką polaną, na której wznosi się dwupienna lipa – Soliter i drewniana altanka przed frontem dworu. Po zachodniej stronie owego parku znajduje się niewielki staw oraz ruina kamiennego spichlerza z XVI wieku.^[7].

Szkoła
Kościół w Kątach
Ruina spichlerza z XVI w.
Dawny dwór

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52048
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 452 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
↑ Susorki iwkowskie, czyli suszone owoce z terenów Gminy Iwkowa, folder promocyjny, Gmina Iwkowa, 2015
↑ Dwór w Kątach. [dostęp 2013-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-03)].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52048

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 452 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.

[6] Susorki iwkowskie, czyli suszone owoce z terenów Gminy Iwkowa, folder promocyjny, Gmina Iwkowa, 2015

[7] Dwór w Kątach. [dostęp 2013-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-03)].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]