Kamienne kręgi z Pławna

Kamienne kręgi z Pławna

Fragment kamiennego kręgu
Państwo	Polska
Miejscowość	Pławno
Typ cmentarza	całopalny, inhumacyjny
Wyznanie	rodzimowierczy
Stan cmentarza	stanowisko archeologiczne
Położenie na mapie gminy Czaplinek Kamienne kręgi z Pławna
Położenie na mapie Polski Kamienne kręgi z Pławna
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Kamienne kręgi z Pławna
Położenie na mapie powiatu drawskiego Kamienne kręgi z Pławna
53°30′33,7360″N 16°10′48,2081″E

Kamienne kręgi z Pławna – stanowisko archeologiczne (cmentarzysko) kultury wielbarskiej zlokalizowane na południe od wsi Stare Kaleńsko (powiat drawski, województwo zachodniopomorskie), nad południowym brzegiem jeziora Krzemno, w obrębie Nadleśnictwa Świerczyna. Z uwagi na przynależność administracyjną znane w literaturze fachowej jako „kamienne kręgi z Pławna”, wsi oddalonej bardziej na wschód, zlokalizowanej za jeziorem.

Opis cmentarzyska

Stanowisko zadatowano na okres pomiędzy schyłkiem I, a pierwszymi dziesięcioleciami III wieku n.e. Wykopaliska przeprowadził od 2016 Andrzej Kasprzak z Działu Archeologii Muzeum w Koszalinie przy organizacyjnym wsparciu Ośrodka Sportu i Rekreacji w Starym Kaleńsku, Nadleśnictwa Świerczyna i gminy Czaplinek.

W 2016 odkryto:

• grób nr 1 – dobrze zachowany pochówek popielnicowy kobiety (spalono zapewne cały szkielet) z zachowaną w całości, acz spękaną, urną. W jamie grobowej nie odnaleziono żadnych fragmentów kości (w popielnicy pozostały przepalone szczątki ludzkie przemieszane z glebą, jak również przedmioty wyposażenia zmarłego). Podczas eksploracji urna uległa zniszczeniu,
• trzy obiekty – pochówki jamowe różnej wielkości. W grobach nr 2 i 4 znaleziono drobne fragmenty węgla drzewnego, w mogile nr 3 (mężczyzna) nie było resztek stosu, a w grobie nr 4 znajdował się jeden fragment trzonu kości długiej (mógł to być pochówek szczątkowy).

Szczątki ze wszystkich pochówków zostały mocno przepalone. Wśród zaobserwowanych zmian patologicznych kości wystąpiły ślady często spotykanych współcześnie schorzeń (np. zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawów, w tym u dwóch osób zmiany stawu skroniowo-żuchwowego, co mogło być związane z rodzajem wykonywanej pracy albo chorobami zębów.

W roku 2020 poszerzono pole badań. Według obecnego stanu na stanowisko składają się trzy kręgi, trzy kurhany i niewidoczne na powierzchni obiekty płaskie. Przebadano kurhan i dwadzieścia grobów w kręgu.

Centralnym punktem konstrukcji jest duży, obecnie obalony, głaz (stela) o długości 2,7 metra. Kręgi tworzą rozstawione co trzy metry, częściowo obrobione (celem nadania podłużnego kształtu) głazy o długości 1,2–1,8 metra (w większości obalone). Pomiędzy głazami znajdują się rzędy ciasno poukładanych otoczaków. Kręgi mają średnicę: 21, 26,5 oraz 19 metrów. Odnaleziono też konstrukcję o średnicy 10 metrów wykonaną z mniejszych kamieni. Kręgi nie były budowlami grobowymi i w większości nie zawierały żadnych pochówków (zmarłych chowano poza nimi). W kręgach odbywały się wiece plemienne, a także uroczystości żałobne (palenie zwłok) i stypy. Kurhany są konstrukcjami ziemnymi, często uzupełnione kamieniami. Usypywano je nad pochówkami. Dwa z nich mają średnicę około 8 metrów i wysokość pół metra, a trzeci analogicznie: 19 m i 1 m. Początkowo teren pochówku brukowano, a dopiero potem usypywano kurhany. Jeden z kurhanów został otwarty i obrabowany już w czasach starożytnych. Pozostałe groby nie były oznaczane na powierzchni. Chowano zarówno w obrządku całopalnym, jak i inhumacyjnym, a do grobów wkładano drobne przedmioty (ozdoby, ceramikę, narzędzia). Zaskakujący jest całkowity brak broni – sąsiednie plemiona chętnie wyposażały w nią zmarłych.

Stanowisko związane jest prawdopodobnie z pochodzącym ze Skandynawii plemieniem Gotów.

Miejsce jest chętnie odwiedzane przez wycieczki. Planowane jest utworzenie tu rezerwatu archeologicznego. W 2021 cmentarzysko wpisano do ewidencji zabytków archeologicznych pod nazwą „Pławno, st. 11”.