Kardynał (obraz El Greca)
_MET_DT854.jpg)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
ok. 1600[a] |
| Medium | |
| Wymiary |
170,8 × 108 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Kardynał – obraz hiszpańskiego malarza pochodzenia greckiego Dominikosa Theotokopulosa, znanego jako El Greco. Należy do zbiorów Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Obraz sygnowany: domenikos theotokopoulos epoiei[1].
Okoliczności powstania
[edytuj | edytuj kod]El Greco wyjechał z Rzymu około 1577 roku i osiedlił się w Hiszpanii. Zamieszkał w Toledo, gdzie wkrótce nawiązał kontakt z czołowymi członkami duchowieństwa[2]. XV i XVI wiek to okres świetności hiszpańskiej inkwizycji. El Greco, by uzyskać przychylność i zyskać nowych mecenasów wśród kleru przyjął zlecenie wykonania pełnopostaciowego portretu kardynała Fernanda Niño de Guevary (1541–1609), wielkiego inkwizytora Hiszpanii. Kardynał był znaną postacią swoich czasów: był członkiem Rady Kastylii, został kardynałem w 1596 roku, inkwizytorem generalnym w 1599 roku i arcybiskupem Sewilli w 1600 roku[3]. Odwiedził Toledo w lutym i marcu 1600 roku oraz wizytował miasto ponownie w 1601 i 1604 roku. Obraz prawdopodobnie powstał wiosną 1600 roku, kiedy kardynał przebywał w Toledo z królem Filipem III i jego dworem[4]. Kardynał zmarł w 1609 roku i został pochowany w klasztorze San Pablo Ermitaño w Toledo, portret El Greca był prawdopodobnie eksponowany nad jego grobem[3].
Obraz stał się symbolem Hiszpanii i hiszpańskiej inkwizycji[5].
Opis obrazu
[edytuj | edytuj kod]Malarz przedstawił kardynała siedzącego na drewnianym fotelu, ubranego w kardynalski strój chórowy, m.in. czerwoną (purpurową) sutannę oraz mantolet i mucet tego samego koloru. Na głowie ma biret. Rozsunięty u dołu mantolet odsłania koronkową rokietę, której akcenty widać na kołnierzu i rękawach. Dłonie kapłana oparte są o poręcz; jedna jest zaciśnięta, druga otwarta. Wskazuje to na sprzeczne emocje pozującego. Kardynalskie szaty skąpane są w świetle, które wygładza materiał kontrastujący z kanciastym drewnianym fotelem. W tle znajduje się błyszcząca złocista skóra wisząca na ścianie oddzielona czarnym pasem od ściany z drewnianych kasetonów. Podłoga i jej wzór ma za zadanie równoważyć scenę: prostokąty podkreślają układ siedzącej sylwetki, a czarne koło eksponuje leżącą kartkę papieru, na której widnieje podpis artysty.
Spojrzenie kardynała jest surowe i pytające[3]. Uderzającym szczegółem są okulary namalowane przez El Greca. Okulary były nowym wynalazkiem ówczesnych czasów i noszenie ich było uważane za niewłaściwe. Znacznie wyżej ceniono sobie binokle. Kardynał pozując w okularach przedstawia siebie jako osobę postępową, ceniącą nowinki techniczne. Zlecenie wykonania swojego portretu El Grecowi po uprzednim odrzuceniu jego prac przez króla Filipa II było również aktem prowokacji lub zainteresowania dla indywidualnego stylu artysty
Proweniencja
[edytuj | edytuj kod]W 1632 roku obraz został udokumentowany w zbiorach siostrzeńca kardynała, który następnie przekazał go swoim potomkom[3]. Do 1904 roku obraz znajdował się w kolekcji znakomitych rodów arystokracji hiszpańskiej przechodząc prawem spadkowym z pokolenia na pokolenie. W czerwcu 1904 obraz został sprzedany za 200 000 peso domu aukcyjnemu Durand-Ruel, a ten w tym samym roku sprzedał dzieło za 225 000 franków amerykańskiemu filantropowi Henry’emu Osborne’owi Havemeyerowi z Nowego Jorku. W 1929 roku obraz znalazł się w kolekcji Metropolitan Museum of Art[4][b].
Inna wersja obrazu
[edytuj | edytuj kod]Od 1955 roku w Museum Oskar Reinhart am Römerholz znajduje się inna, mniejsza wersja tego obrazu. Obraz o wymiarach 74 × 51 cm przedstawia kardynała Guevarę w tradycyjnym ujęciu trzech-czwartych. Jest sygnowany dużymi literami pisanymi kursywą doménikos theotokópoulos e’poíei. Według Harolda Wetheya, portret jest kopią obrazu z Metropolitan Museum i jest dziełem warsztatu mistrza lub jego naśladowcy[6]. Wethey datował go na wczesny XVII wiek. Hiszpański historyk sztuki Manuel B. Cossío, który jako pierwszy nadał portretowi autorstwo, datował obraz na lata 1594–1604[6][7]. W nowszych monografiach dotyczących twórczości malarza autorstwa Michael Scholz-Hönsela i Fernanda Mariasa obraz nie jest uwzględniony jako dzieło El Greca. Według kuratorki muzeum Oskar Reinhart am Römerholz, Mariantonii Reinhard-Felice identyfikacja kardynała jako Fernanda Niño de Guevarę jest błędna[2].
Obraz w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Szczegóły powstania obrazu przedstawione są w filmie El Greco z 2007 roku w reżyserii Iannisa Smaragdisa[8].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kathryn Calley-Galitz: Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Warszawa: Arkady, 2020, s. 280. ISBN 978-83-213-5048-6.
- ↑ a b 100 Masterworks from the Oskar Reinhart Collection <<Am Römerholz>>, Winterthur. Mariantonia Reinhard-Felice (red.). Winterthur: Schwabe Verlag Basel, 2008, s. 46–47. ISBN 978-3-7965-2244-4.
- ↑ a b c d Cardenal Fernando Niño de Guevara. Artehistoria. [dostęp 2020-05-09]. (hiszp.).
- ↑ a b Portrait of a Cardinal, Probably Cardinal Don Fernando Niño de Guevara (1541–1609). The Metropolitan Museum of Art. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
- ↑ Portrait of a Cardinal. Web Gallery of Art. [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
- ↑ a b Wethey 1962 ↓, s. 205.
- ↑ Cossío 1908 ↓, s. 595.
- ↑ El Greco (2007). [dostęp 2020-05-08]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michael Scholz-Hänsel: El Greco. Köln/Warszawa: Taschen, 2005. ISBN 83-89192-90-X.
- Leo Bronstein: El Greco. London: The Idehurst Press, 1951.
- Harold E. Wethey: El Greco and his school. Princenton University Press, 1962. ISBN 0-517-404990.
- Manuel B. Cossío: El Greco. Madrid: Victoriano Suarez, 1908.