Katedra w Växjö

Katedra w Växjö
*Växjö domkyrka*
	katedra
	; Katedra w Växjö
Państwo	Szwecja
Miejscowość	Växjö
Wyznanie	protestanckie (od czasu reformacji)
Kościół	luterański
Diecezja	Växjö domkyrkoförsamling
Historia
Data rozpoczęcia budowy	XII w.
Data zakończenia budowy	XIII w.; (1585-1740 przebudowa)
Aktualne przeznaczenie	czynna katedra Kościoła Szwecji
Poprzednie wyznanie	katolickie do nadejścia reformacji)
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła, cios kamienny
Wieża kościelna; • liczba wież; • wysokość wież	; 1; 69,5 m
	Położenie na mapie Szwecji Katedra w Växjö
	Położenie na mapie Kronobergu Katedra w Växjö
	56°52′39″N 14°48′44″E/56,877500 14,812222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Katedra w Växjö (szw. Växjö domkyrka) – kościół położony w Växjö, region terytorialny Kronoberg, region historyczny Smalandia. Kościół diecezjalny diecezji Växjö i parafialny w parafii katedralnej Växjö domkyrkoförsamling szwedzkiego kościoła ewangelicko-luterańskiego.

Początki katedry sięgają czasów średniowiecza, jednak swój obecny wygląd zawdzięcza ona w dużym stopniu XIX- i XX-wiecznym restauracjom.

Katedra leży w centrum miasta, w Linné park (Parku Linneusza) blisko jeziora Växjö w miejscu, które pierwotnie było półwyspem, dopóki poziom wód w jeziorze nie obniżył się (1814).

Choć katedra jest stosunkowo niewielka, jeśli chodzi o rozmiary, dominuje do dziś w panoramie miasta a jej wieża mierząca 69,5 m^[1] jest najwyższym punktem Växjö.

Katedra ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ została wzniesiona do końca 1939 (3 §)^[2].

Historia i architektura

Katedra w Växjö została zbudowana z cegły oraz z ciosu kamiennego, wyciętego w formie cegły, choć większego rozmiarami. Jej korzenie sięgają wczesnego średniowiecza. Najstarszy znany kościół istniał jako siedziba biskupa już w XII w. i był związany z legendą o św. Zygfrydzie. Sarkofag z jego relikwiami był przechowywany w katedrze do XVII w., po czym na polecenie ówczesnego biskupa został zniszczony.

Pozostałością tej pierwszej budowli jest masywna romańska wieża zachodnia, zwieńczona w późniejszym okresie dwoma bliźniaczymi, smukłymi hełmami.

W 1276 katedra spłonęła po raz pierwszy. Odbudowano ją prawdopodobnie już w stylu wczesnogotyckim; nawy przekryto sklepieniem sklepienie krzyżowym, które występuje jednak już w architekturze romańskiej obok sklepienia kolebkowego (katedra w Lund).

W 1570 katedra została spalona przez Duńczyków. W latach 1585–1740 odbudowywano katedrę. Nakryto ją wówczas dachem czterospadowym a wieżę zachodnią zwieńczono dwoma hełmami. Wnętrze przebudowano w stylu renesansowym.

W 1740 katedra i wieża zostały uszkodzone w wyniku burzy i musiały być ponownie odbudowane.

W XIX w. znaleziono wmurowany w zewnętrzną ścianę prezbiterium kamień runiczny, ustawiony obecnie przed ścianą.

W latach 1849–1852 katedrę poddano daleko idącej przebudowie pod kierunkiem architekta Carla Georga Bruniusa. Wieża otrzymała cztery szczyty schodkowe, podobne szczyty zbudowano nad oknami naw bocznych. Szczyty te ozdobiono płaskimi reliefami w stylu neogotyckim. Zegary wieżowe umieszczono na jej szczytach; wieża nie posiadała hełmu.

W 1898 katedra przeszła kolejną restaurację.

W latach 1958–1960 katedrę poddano kompleksowej restauracji pod kierunkiem architekta Kurta von Schmalensee^[3]. Wówczas odzyskała ona swój wysoki dach i podwójny hełm, który miała w latach 1585-1740. Zrezygnowano natomiast z XIX-wiecznych szczytów schodkowych. Zachowano jedynie część blend w górnej partii wieży.

Ostatnia renowacja katedry miała miejsce w 1995.

Wyposażenie

Podczas restauracji z lat 1958-1960 w okna katedry wstawiono nowe witraże, dzieło artystów Bo Beskowa, Erika Höglunda, E. Lundqvista i Jana Brazdy.

Dziełem tego ostatniego są również: ołtarz, ambona i chrzcielnica (1959). Ozdobny dywan wokół ołtarza zaprojektowała Ulla Gowenius w 1995 a wykonała Märta Måås-Fjetterström.

Nowoczesna nastawa ołtarzowa "Från mörker till ljus" (pol. "Od ciemności do światła") pochodzi z 2002 i jest dziełem artysty Bertila Valliena.

W północnej nawie katedry zachował się uratowany z pożaru w 1740 obraz Georga Engelharda Schrödera należący do ówczesnego ołtarza głównego.

Przypisy

↑ Emporis: Domkyrkan. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).
↑ Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. [dostęp 2012-02-26]. (szw.).
↑ Rasmus Wærn, Claes Caldenby, Olof Hultin, Gunilia Linde Bjur: Guide till Sveriges arkitektur : [byggnadskonst under 1000 år]. Wyd. 3. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2001, s. 66. ISBN 91-86050-559.

Bibliografia

Rasmus Wærn, Claes Caldenby, Olof Hultin, Gunilia Linde Bjur, Johan Mårtelius, Guide till Sveriges arkitektur : [byggnadskonst under 1000 år], wyd. Arkitektur Förlag AB, Stockholm, 2001, ISBN 91-86050-559
James Proctor, Neil Roland: Szwecja praktyczny przewodnik. Wyd. 3. Bielsko-Biała: Pascal, 2000. ISBN 83-88355-04-X. (pol.).

Linki zewnętrzne

Strona katedry

[1] Emporis: Domkyrkan. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).

[2] Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. [dostęp 2012-02-26]. (szw.).

[3] Rasmus Wærn, Claes Caldenby, Olof Hultin, Gunilia Linde Bjur: Guide till Sveriges arkitektur : [byggnadskonst under 1000 år]. Wyd. 3. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2001, s. 66. ISBN 91-86050-559.

[1]

[2]

[3]