Kazimierz Kowalski (zoolog)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Kowalski
skrót w taksonomii: Kowalski
Data i miejsce urodzenia

15 marca 1925
Kraków

Data i miejsce śmierci

29 maja 2007
Kraków

Profesor
Specjalność: paleontolog, zoolog i speleolog
Doktorat

1949
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1962

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek korespondent: 1971,
członek rzeczywisty: 1986,
z-ca przewodniczącego Oddziału PAN w Krakowie[1] 1990–1992

Status PAU

członek czynny Wydziału IV PAU,
delegat Walnego Zgromadzenia do Zarządu PAU 1990-1994 i 2000-2007,
prezes PAU 1994-2000[2]

Instytut

Instytut Zoologii PAN w Krakowie

Okres zatrudn.

1960–1978 i 1985–1987

Prezes Polskiej Akademii Umiejętności
Okres spraw.

1994–2001

Poprzednik

Gerard Labuda

Następca

Andrzej Białas

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi

Kazimierz Kowalski (ur. 15 marca 1925 w Krakowie, zm. 29 maja 2007 tamże) – polski paleontolog, teriolog i speleolog, członek Polskiej Akademii Nauk (od 1971), prezes Polskiej Akademii Umiejętności (1994–2001). Autor blisko 700 publikacji i 24 taksonów kopalnych oraz jednego współczesnego.

Kariera zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Kowalski był synem Zofii Kowalskiej z d. Medweckiej, lekarki oraz Tadeusza Kowalskiego, orientalisty, turkologa, arabisty, iranisty, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, członka PAU. Edukacja K. Kowalskiego przypadła na czas okupacji niemieckiej. Po zdaniu matury w trybie tajnego nauczania, rozpoczął studia zoologiczne na Tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, a ukończył je na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1947 roku. Jego praca magisterska była poświęcona rytmice dobowej gryzoni. Po studiach został asystentem w Zakładzie Psychologii i Etologii Zwierząt UJ, gdzie w 1949 roku obronił pracę doktorską o ekologii nietoperzy. W 1954 roku otrzymał propozycję pracy w tworzonej Pracowni Instytutu Zoologii PAN w Krakowie, która z czasem została przekształcona w samodzielny Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. W Instytucie kierował Zakładem Zoologii Systematycznej i Doświadczalnej. W 1954 roku uzyskał stanowisko docenta, w 1962 profesora nadzwyczajnego, a w 1969 profesora zwyczajnego. W latach 1960–1978 i 1985–1987 pełnił funkcję dyrektora instytutu. W latach 1978–1983 był profesorem zoologii na Uniwersytecie Orańskim w Algierii[3][4]. W 1964 roku był kierownikiem polsko-mongolskiej wyprawy paleontologicznej na Gobi[5]. W latach 1971–1985 był redaktorem naczelnym „Acta zoologica cracoviensia”[4]. Był autorem ponad 20 nazw taksonów kopalnych[4] i blisko 700 publikacji[6], w tym przeszło 500 artykułów naukowych, 12 monografii naukowych[7].

Od 1971 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a od 1986 jej członkiem rzeczywistym[8]. Od 1990 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a w latach 1994–2000 jej prezesem[3][5], wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Geologicznego[9]. W 2002 roku w uznaniu za opracowanie monografii o faunie czwartorzędowej Europy oraz za całokształt dorobku naukowego został laureatem Nagrody Miasta Krakowa[10]. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera U, narożnik płn.-zach.).

Grób prof. Kazimierza Kowalskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Nazwy utworzone przez Kazimierza Kowalskiego[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Kowalski jest autorem lub współautorem nazw naukowych wielu gatunków lub rodzajów ssaków[11]:

1. owadożerów (Eulipotyphla):

2. nietoperzy (Chiroptera):

3. gryzoni (Rodentia):

Kazimierz Kowalski jest także współautorem nazwy owada: Caenopsylla eremita Beaucournu & Kowalski, 1985.

Nazwy utworzone na cześć Kazimierza Kowalskiego[edytuj | edytuj kod]

Poniżej wymienione epitety gatunkowe kowalskii lub casimirii, a także nazwa rodzajowa Kowalskia są eponimami mającymi na celu upamiętnienie Kazimierza Kowalskiego[12]:

Speleologia i taternictwo[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Kowalski należał do grona najbardziej aktywnych polskich taterników jaskiniowych i speleologów[14]. W Tatrach odkrył nowe partie jaskiń (m.in. w jaskiniach Miętusiej, Zimnej, Szczelinie Chochołowskiej). W wielu polskich jaskiniach prowadził badania naukowe. W 1952 roku, podczas wyprawy z Włodzimierzem Starzeckim do Jaskini Miętusiej ustanowił polski rekord osiągniętej głębokości w jaskiniach: –213 m. W 1956 roku we francuskiej jaskini Gouffre Berger ustanowił kolejny rekord, schodząc na poziom –1122 m. Był autorem licznych artykułów i prac o tematyce jaskiniowej. Najbardziej znanym dziełem była monografia „Jaskinie Polski”[5].

Kazimierz Kowalski był także aktywnym członkiem wielu organizacji speleologicznych. Był współzałożycielem „Klubu Grotołazów”, a w latach 1950–1955 był współredaktorem czasopisma „Grotołaz”. W 1956 roku przewodniczył Komisji Taternictwa Jaskiniowego Klubu Wysokogórskiego. Był honorowym członkiem Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Związku Alpinizmu[5]. W marcu 2006 roku za całokształt pionierskich dokonań, jako współtwórca taternictwa jaskiniowego, odkrywca i zdobywca w 1956 roku światowego rekordu głębokości –1122 m, w jaskini Gouffre Berger w Alpach francuskich otrzymał nagrodę Super Kolos[15][16].

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Insectivores, bats and rodents from the early Pliocene bone breccia from Podlesice near Kroczyce (Poland). „Acta Palaeontologica Polonica”. 1 (4), s. 331-394, 1956. (ang.). 
  • Nasze nietoperze i ich ochrona. Kraków: Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1955, s. 110.
  • Ssaki. Zarys teriologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 642.
  • rozdziały o jaskiniach i ssakach w monografii Tatrzańskiego Parku Narodowego (2 wyd. 1955 i 1962)
  • Mammals of Algeria (1991) – wraz z żoną, prof. B. Rzebik-Kowalską
  • Pleistocene Rodents of Europe. „Folia Quaternaria”. 72, s. 1–389, 2001. (ang.). 
  • Lemmings (Lemmini, Rodentia) of the Palaearctic and their evolution. W: Petculescu, A., Ştiucă, E.: Advances in Vertebrate Palaeontology. Bukareszt: Hen to Panta, 2003, s. 93–96. (ang.).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ KOWALSKI, Kazimierz. [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [on-line]. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2020-09-05]. (pol.).
  2. ↑ Polska Akademia Umiejętności: Pozostają w naszej pamięci. Polska Akademia Umiejętności. [dostęp 2020-09-05]. (pol.).
  3. ↑ a b Prof. Dr Kazimierz Kowalski. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  4. ↑ a b c Zdzisław Pucek. Papers in mammal paleontology honoring Kazimierz Kowalski: Kazimierz Kowalski a biographical sketch. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. ix-xi, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  5. ↑ a b c d Kowalski Kazimierz. Zakopiański Portal Internetowy. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  6. ↑ Jerzy Głazek: Kazimierz Kowalski (1925–2007). [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
  7. ↑ Z. Kielan-Jaworowska: W poszukiwaniu wczesnych ssaków. Wyd. Uniw. Warszawskiego, 2013, strona 40
  8. ↑ KOWALSKI, Kazimierz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  9. ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
  10. ↑ Nagrody Miasta Krakowa 2002. Biuletyn Informacji Publicznej. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  11. ↑ pod red. Adam Nadachowski i Lars Werdelin. Index of mammal taxa proposed by Kazimierz Kowalski. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. xxxi, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  12. ↑ pod red. Adam Nadachowski i Lars Werdelin. Taxonomy names honoring Kazimierz Kowalski. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. xxix-xxx, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  13. ↑ Monique Vianey-Liaud, Helder Gomes Rodrigues i Laurent Marivaux. Early adaptive radiations of Aplodontoidea (Rodentia, Mammalia) on the Holarctic region: systematics, and phylogenetic and paleobiogeographic implications. „Paläontologische Zeitschrift”. 87 (1), s. 83–120, 2013. DOI: 10.1007/s12542-012-0143-3. (ang.). 
  14. ↑ Janusz Barył: Klub Grotolazów - historia STJ. Sekcja Taternictwa Jaskiniowego, Klub Wysokogórski. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
  15. ↑ PROF. KAZIMIERZ KOWALSKI. „Głos Seniora”. 08/2007, 2007. Trawers. (pol.). 
  16. ↑ Laureaci Super Kolosów. kolosy.pl. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Kowalski_(zoolog)&oldid=71889756”