Koczkodan leśny

Koczkodan leśny
	Chlorocebus dryas
	(E. Schwarz, 1932)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy wąskonose
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Cercopithecini
Rodzaj	kotawiec
Gatunek	koczkodan leśny
Synonimy
	Cercopithecus dryas E. Schwarz, 1932; Cercopithecus salongo Thys van den Audenaerde, 1977;
	Cercopithecus dryas E. Schwarz, 1932; Cercopithecus salongo Thys van den Audenaerde, 1977;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan leśny^[4] (Chlorocebus dryas) – słabo poznany gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1938 roku niemiecki zoolog Ernst Schwarz nadając mu nazwę Cercopithecus dryas^[1]. Miejsce typowe to Lomely, prownicja Sankuru, Demokratyczna Republika Konga^[5]^[6]^[7]. Holotyp to płaska skóra i wypchana czaszka młodocianego samca (sygnatura RMCA 11350) ze zbiorów Królewskiego Muzeum Afryki Środkowej w Tervuren^[8].

Zwykle uważany za gatunek z rodzaju Cercopithecus w grupie gatunkowej dryas^[5], jednak dane molekularne, zachowania żywieniowe, lokomocja i morfologia czaszki wskazują na to, że gatunek ten należy do rodzaju Chlorocebus, a nie do Cercopithecus^[6]. Analiza genomu wskazuje również, że w przeszłości u tego gatunku występował przepływ genów z innymi gatunkami z rodzaju Chlorocebus, co dodatkowo potwierdza hipotezę, że C. dryas jest gatunkiem z rodzaju Chlorocebus^[9]. Niemniej jednak C. dryas pod względem morfologicznym wydaje się odbiegać od innych gatunków z Chlorocebus, co sugeruje, że najlepiej byłoby włączyć go do odrębnego, monotypowego rodzaju^[6]. Taxon solongo jest traktowany jako młodszy synonim Ch. dryas ale potrzebne są dalsze badania nad zmiennością morfologiczną^[6].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[6].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Chlorocebus: gr. χλωρος khlōros „bladozielony, żółty”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[10].
dryas: w mitologii greckiej Driady (gr. Δρυας Dryas) były nimfami drzew; w aluzji do siedliska leśnego lub pełnego wdzięku wyglądu^[11].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Koczkodan leśny występuje w Kotlina Konga w Demokratycznej Republice Konga (Prowincja Równikowa) w Kokolopori Bonobo Reserve i Lomami National Park; dokładne granice zasięgu niepewne^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 35–58 cm, długość ogona samic 50 cm; masa ciała samic 2,3 kg, samców 3 kg^[12]^[13]. Korona mahoniowa sięga do nasady ogona z białymi pośladkami, naszywkami na brwi, klatką piersiową i brodą. Szyja i policzki pomarańczowe. Dojrzałe pośladki i jądra samca mają mocny niebieski kolor. Ogon zmienia się od bardzo ciemnego do jasnoszarego z czarną, pikowaną końcówką. Spód ogona jest biały oprócz czarnego paska, który wyrasta 50 mm od odbytu^[14].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Uważany za bardzo tajemniczy gatunek, ukrywający się w zaroślach dolnych warstw gęstego lasu wtórnego. Żywi się owocami, liśćmi, pędami, nasionami, owadami i grzybami^[3].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Odkrycie z 2019 roku drugiej odrębnej populacji tego gatunku w górnych basenach rzek Lomami i Lualaba doprowadziło do podniesienia statusu ochrony z krytycznie zagrożonego na zagrożony. Prawdopodobnie gatunek ten liczy mniej niż 250 dorosłych osobników^[9]. Występuje także w Lomami National Park^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b E. Schwarz. Der Vertreter der Diana-Meerkatze in ZentralAfrika. „Revue de zoologie et de botanique africaines”. 21, s. 251, 1932. (niem.).
↑ D.F.E. Thys van den Audenaerde. Description of a monkey skin from east-central Zaire as a probable new species. „Revue de zoologie africaine”. 91, s. 1000–1010, 1977. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J.A.J.A. Hart J.A.J.A. i inni, Cercopithecus dryas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Cercopithecus dryas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chlorocebus dryas (E. Schwarz, 1932). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
↑ W.W. Wendelen W.W., Mammalia, type specimens. Royal Museum for Central Africa, Tervuren [online], s. 16 [dostęp 2023-08-22] (ang.).
↑ ^a ^b T. van der Valk, C.M. Gonda, H. Silegowa, S. Almanza, I. Sifuentes-Romero, T.B. Hart, J.A. Hart, K.M. Detwiler & K. Guschanski. The Genome of the Endangered Dryas Monkey Provides New Insights into the Evolutionary History of the Vervets. „Molecular Biology and Evolution”. 37 (1), s. 183–194, 2020. DOI: 10.1093/molbev/msz213. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 184, 1904. (ang.).
↑ dryas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 679. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 152. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ JonathanJ. Kingdon JonathanJ., The Kingdon Pocket Guide to African Mammals, Bloomsbury Publishing, 22 marca 2018, ISBN 978-1-4729-2440-7 [dostęp 2020-04-24] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

S. Dasgupta: New population of rare Dryas monkey videotaped for the first time. [w:] Mongabay [on-line]. 2017-02-03. [dostęp 2020-05-24]. (ang.).

[Schwarz-1] E. Schwarz. Der Vertreter der Diana-Meerkatze in ZentralAfrika. „Revue de zoologie et de botanique africaines”. 21, s. 251, 1932. (niem.).

[Audenaerde-2] D.F.E. Thys van den Audenaerde. Description of a monkey skin from east-central Zaire as a probable new species. „Revue de zoologie africaine”. 91, s. 1000–1010, 1977. (ang.).

[iucn-3] J.A.J.A. Hart J.A.J.A. i inni, Cercopithecus dryas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Cercopithecus dryas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].

[Burgin&inni-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-7] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chlorocebus dryas (E. Schwarz, 1932). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).

[wen-8] W.W. Wendelen W.W., Mammalia, type specimens. Royal Museum for Central Africa, Tervuren [online], s. 16 [dostęp 2023-08-22] (ang.).

[Valk&inni-9] T. van der Valk, C.M. Gonda, H. Silegowa, S. Almanza, I. Sifuentes-Romero, T.B. Hart, J.A. Hart, K.M. Detwiler & K. Guschanski. The Genome of the Endangered Dryas Monkey Provides New Insights into the Evolutionary History of the Vervets. „Molecular Biology and Evolution”. 37 (1), s. 183–194, 2020. DOI: 10.1093/molbev/msz213. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 184, 1904. (ang.).

[Jobling-11] dryas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).

[Zinner&inni-12] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 679. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-13] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 152. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[14] JonathanJ. Kingdon JonathanJ., The Kingdon Pocket Guide to African Mammals, Bloomsbury Publishing, 22 marca 2018, ISBN 978-1-4729-2440-7 [dostęp 2020-04-24] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]