Małpy wąskonose
| ||
Catarrhini | ||
É. Geoffroy, 1812 | ||
Okres istnienia: 40–dziś mln lat temu | ||
![]() Przedstawiciel parvordo – pawian oliwkowy (Papio anubis) | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | strunowce | |
Podtyp | kręgowce | |
Gromada | ssaki | |
Podgromada | żyworodne | |
Infragromada | łożyskowce | |
Rząd | naczelne | |
Podrząd | wyższe naczelne | |
Infrarząd | małpokształtne | |
Parvordo | małpy wąskonose | |
Nadrodziny | ||
zobacz opis w tekście |
Małpy wąskonose[1] (Catarrhini) – parvordo ssaków z podrzędu wyższych naczelnych w rzędzie naczelnych (Primates). Małpy wąskonose które charakteryzują się wąskim nosem, w odróżnieniu od małp szerokonosych (też zaliczanych do małpokształtnych). Występują naturalnie na kontynentach określanych jako Stary Świat – w Europie, Azji i Afryce. Zaliczane są do wyższych naczelnych obok wyraków i małp szerokonosych.
Linie ewolucyjne małp wąskonosych i szerokonosych oddzieliły się od siebie ok. 40 mln lat temu, a ok. 25 mln lat temu nastąpił podział wąskonosych na dwie grupy[2]:
- Cercopithecoidea J.E. Gray, 1821 – koczkodanowce
- Hominoidea J.E. Gray, 1825 – człekokształtne
Małpy wąskonose charakteryzują się wąską przegrodą nosową i blisko siebie położonymi nozdrzami skierowanymi w dół. W uzębieniu występują 32 zęby – tylko dwa zęby przedtrzonowe w każdej połówce szczęki w porównaniu z trzema u małp szerokonosych. Pięciopalczaste kończyny z pierwszym palcem przeciwstawnym, palce zakończone płaskimi paznokciami. Ogon występujący u makakoształtnych nigdy nie jest chwytny, u człekokształtnych nie występuje.
Niektóre gatunki wykazują tendencje do poruszania się w postawie dwunożnej. Catarrhini prowadzą głównie dzienny tryb życia. Są wśród nich gatunki nadrzewne oraz naziemne. Żyją w grupach rodzinnych lub w stadach o skomplikowanej strukturze społecznej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 26. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (ang.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 18 maja 2008].
|