Koronnik czarny
| Balearica pavonina[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
koronnik czarny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Koronnik czarny[4] (Balearica pavonina) – gatunek dużego ptaka z rodziny żurawi (Gruidae). Zamieszkuje strefę Sahelu i jej okolice. Narażony na wyginięcie.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W przeszłości takson ten bywał łączony w jeden gatunek z koronnikiem szarym (B. regulorum), ale różnice ujawnione przez elektroforezę, wraz z różnicami w wokalizacji, nagich częściach ciała i upierzeniu, a także dowody genetyczne przemawiają za tym, by traktować je jako odrębne gatunki[2]. Wyróżnia się dwa podgatunki B. pavonina[2][5]:
- B. pavonina pavonina (Linnaeus, 1758)
- B. pavonina ceciliae Mitchell, 1904
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Upierzenie ciemnołupkowoszare; skrzydła są trójbarwne biało-, czarno- i rdzawoczerwone. Na głowie słomianożółta, zbudowana z cienkich piór „korona”, znajdująca się w tylnej części głowy. Nieopierzone policzki są białe (w razie zaniepokojenia przybierają czerwony kolor). Na przedniej części szyi zwisa mały czerwony płat skórny. Długie nogi koloru szarego.
- Rozmiary
- długość ciała: 100–105 cm, rozpiętość skrzydeł: 180–200 cm[2]
- Masa ciała
- 3,5–4 kg[2]
- Zachowanie
- Żyją pojedynczo, w parach lub w małych grupach. Wykorzystują drzewa do obserwacji okolicy. Ptaki wydają krótkie odgłosy, które brzmią jak: konk lub ka-wonk. Często przebywają w grupach z innymi ptakami. Tańczą nie tylko podczas godów, ale także aby rozładować agresję czy wzmocnić więzi między partnerami.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
W dwóch podgatunkach zamieszkuje obszar od Senegambii do Czadu (B. p. pavonina) oraz obszar od Czadu do Sudanu, Etiopii i Erytrei; południowa granica występowania sięga do Sudanu Południowego i północnej Kenii (B. p. ceciliae)[2].
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Podczas gniazdowania koronniki czarne można napotkać na otwartych obszarach, zarówno wilgotnych, jak i suchych; preferuje jednak słodkowodne bagna, podmokłe tereny trawiaste oraz obrzeża zbiorników wodnych. W Sudanie najchętniej zasiedla obszary z wodą sięgającą do 1 m nad poziom gruntu z roślinnością, na którą składają się m.in. rośliny z rodzajów: cibora, ponikło, sitowie, włośnica i Cynodon. Preferuje żerowanie na otwartych obszarach z krótkimi trawami, może gniazdować na wyżynach (szczególnie w zachodniej Afryce). Poza sezonem lęgowym w dużych skupiskach przenosi się na mokradła, często żeruje w pobliżu stad bydła lub wysypisk śmieci[6].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Odżywia się nasionami, owadami (w tym prostoskrzydłymi), dwuparcami[7], również niewielkimi roślinami[6]. Czasami poluje również na płazy bezogonowe, gady[7], ryby, mięczaki i skorupiaki[6]. Zjada również ziarna z upraw, może poczynić szkody. Zdaje się zjadać dowolne znalezione pożywienie[7].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od maja do grudnia w zachodniej Afryce, zaś we wschodniej części kontynentu – od czerwca do stycznia. Pojedyncza para zajmuje 0,5–1 km²[6]. Gniazdo to nieregularny kopiec z materii roślinnej. Zniesienie liczy od 2 do 5 jaj. Inkubacja trwa 28–31 dni. Młode niedługo po wykluciu dołączają do żerowania z rodzicami. Są w pełni opierzone po 60–100 dniach życia[7].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje koronnika czarnego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable) od 2010 roku (stan w 2020); wcześniej, w latach 2000–2008 uchodził za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), a jeszcze wcześniej – od 1988 roku – klasyfikowano go jako gatunek niższego ryzyka/najmniejszej troski (LR/LC). W 2004 wschodnia populacja liczyła około 28–55 tys. osobników, natomiast zachodnia około 15 tys. osobników. Zagrożeniem dla gatunku jest głównie utrata środowiska wskutek osuszania mokradeł, nadmiernego wypasu bydła, przekształcania środowiska w krajobraz rolniczy, zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego i industrialnego oraz budowa tam. Obecne jest również zjawisko kłusownictwa i łapania żywych ptaków do niewoli. Części koronników czarnych, zwłaszcza głowa i skrzydła, znajdują zastosowanie w praktykach medycyny ludowej niektórych ludów[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Balearica pavonina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f Archibald, G.W., Meine, C.D., Kirwan, G.M. & Garcia, E.F.J.: Black Crowned-crane (Balearica pavonina). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-10)].
- ↑ Balearica pavonina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Balearicinae Brasil, 1913 – koronniki (wersja: 2017-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-28].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finfoots, flufftails, rails, trumpeters, cranes, Limpkin. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e Black Crowned-crane Balearica pavonina. BirdLife International. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2016)].
- ↑ a b c d Black crowned-crane (Balearica pavonina). ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Opis koronnika czarnego na stronie International Crane Fundation (ang.)