Przejdź do zawartości

Królewski Uniwersytet Warszawski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nadanie dyplomu erekcyjnego Uniwersytetowi Warszawskiemu przez cara Aleksandra I. Obraz anonimowego artysty z XIX wieku

Królewski Uniwersytet Warszawski – polski publiczny uniwersytet założony 19 listopada 1816 w Warszawie przez Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, pierwszy Uniwersytet Warszawski. Został rozwiązany w 1831 w ramach rosyjskich represji po upadku powstania listopadowego[1].

Geneza

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Izba Edukacji Publicznej.

Utworzenie warszawskiego uniwersytetu ma swoją genezę w działalności instytucji oświatowych Księstwa Warszawskiego inspirowanych przerwaną przez rozbiory reformą polskiej edukacji prowadzonej przez Komisję Edukacji Narodowej. Władza księstwa – Komisja Rządząca 26 stycznia 1807 utworzyła Izbę Edukacji Publicznej – naczelny organ administracji publicznej właściwy do spraw nauki, oświaty i wychowania. Istniała ona w latach 1807–1812; do upadku Księstwa Warszawskiego, a kierowali nią Stanisław Kostka Potocki, we współpracy ze Stanisławem Staszicem, Samuelem Bogumiłem Lindem, Onufrym Kopczyńskim oraz innymi przedstawicielami polskiej inteligencji skupionymi w różnych organizacjach edukacyjnych i naukowych jak na przykład Towarzystwie Warszawskim Przyjaciół Nauk[1].

Celem Izby Edukacji Publicznej było powiązanie systemu szkolnego z administracją państwową, rozbudowę szkolnictwa elementarnego, średniego oraz utworzenie zakładów kształcenia nauczycieli. W 1812 organizacja ta została przekształcona w Dyrekcję Edukacji Narodowej, która kontynuowała linię programową Izby Edukacyjnej. W styczniu 1813 Księstwo Warszawskie zostało zajęte przez wojska rosyjskie, a w marcu car Aleksander I Romanow powołał nowe władze Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego, która wznowiła przerwane przez działania wojenne działalność administracji lokalnej, sądownictwa oraz szkolnictwa. W 1815 decyzją kongresu wiedeńskiego powołane zostało Królestwo Polskie podporządkowane politycznie Rosji, a w czerwcu tego roku car powołał Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego, który 30 czerwca na bazie wcześniejszej Izby Edukacji Publicznej utworzył Wydział Oświecenia Narodowego przekształcony później w Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 1816 Stanisław Kostka Potocki kierownik Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Stanisław Staszic przedstawili carowi Rosji Aleksandrowi I projekt utworzenia Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, który przychylił się do inicjatywy aprobując ją[2]. Utworzenie uniwersytetu nastąpiło poprzez połączenie dwóch istniejących jeszcze w czasach Księstwa Warszawskiego szkół, a powołanych przez Izbę Edukacji Publicznej: Szkoły Prawa i Nauk Administracyjnych (założona 1808) oraz Szkoły Lekarskiej zwanej też Akademickim Wydziałem Lekarskim (założona 1809)[1] założone w epoce napoleońskiej (pierwsza powstała w maju 1808 roku, a druga w jesieni roku następnego)[3]. Za projektodawcę pierwszej z nich uważa się Franciszka Ksawerego Szaniawskiego, tłumacza Kodeksu Napoleona na język polski.[4]

Organizacja

[edytuj | edytuj kod]

Uniwersytetem zarządzała Rada Główna Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, w której zasiadali między innymi Stanisław Staszic, Jan Wincenty Bandtkie, Wojciech Szweykowski, Marcello Bacciarelli[1]. Podlegało jej 5 wydziałów:

  • Prawa i Nauk Administracyjnych, który składał się z 9 katedr (Nauk Przygotowawczych; Pandektów; Prawa Polskiego Dawnego i Historii Prawa Polskiego; Prawa Cywilnego Obecnie Obowiązującego; Prawa Kryminalnego, Postępowania Cywilnego i Kryminalnego i Konstytucji; Prawa Kanonicznego; Ekonomii Politycznej, Prawa Administracyjnego, Prawa Policyjnego i Nauki Finansowej; Nauki Handlu, Prawa Handlowego i Statystyki; Technologii, Rolnictwa i Leśnictwa: do roku 1819). Na wydziale pracowali między innymi Jan Wincenty Bandtkie, Wacław Aleksander Maciejowski i Fryderyk Florian Skarbek[5][6].
  • Nauk Lekarskich, który składał się z 10 katedr (Anatomii Teoretycznej i Praktycznej oraz Porównawczej; Farmacji, Farmakologii, Chemii Policyjnej i Prawnej; Fizjologii i Dietetyki; Patologii Ogólnej, Historii Medycyny i Propedeutyki; Materii Lekarskiej, Toksykologii i Formularza, czyli Receptury; Chirurgii Teoretycznej; Chirurgii Operacyjnej; Patologii i Terapii Szczegółowej; Położnictwa, Chorób Ciężarnych, Położnic i Nowo Narodzonych; Chorób Epizootycznych, Medycyny Prawnej i Policji Lekarskiej). Na wydziale pracowali między innymi Andrzej Franciszek Ksawery Dybek, Emilian Klemens Nowicki i Jan Bogumił Freyer
  • Teologicznego, który składał się z 6 katedr (Pisma Świętego i Nauk Pomocniczych; Historii Kościoła; Prawa Kościelnego; Teologii Dogmatycznej; Teologii Moralnej; Teologii Pasterskiej). Na wydziale pracował między innymi pierwszy rektor UW Wojciech Szweykowski.
  • Filozoficznego (powstał w roku 1817), gdzie wykładał między innymi Adam Zabellewicz[7].
  • Nauk i Sztuk Pięknych – pierwszym honorowym dziekanem oraz profesorem w latach 1816–1818 był sławny malarz Marcello Bacciarelli[1]. Do oddziału tego włączono też Instytut Muzyki i Deklamacji. W 1826 Oddział Muzyki Uniwersytetu został przekształcony w Szkołę Główną Muzyki (studiował tam między innymi Fryderyk Chopin)[8]. Fakt, iż Chopin był studentem Uniwersytetu Warszawskiego jest mało znanym nie tylko wśród historyków kultury Polskiej XIX stulecia ale nawet w środowisku Uniwersytetu Warszawskiego[9].

W 1830 car Mikołaj I przemianował uczelnię na Uniwersytet Królewsko-Aleksandrowski w celu upamiętnienia swego brata Aleksandra I (zmarł w 1825)[10]. Po upadku powstania listopadowego, w którym uczestniczyło wielu studentów, uniwersytet został zamknięty[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Bieliński 1907 ↓.
  2. ↑ Postanowienie naznaczające założenie Szkoły Głównej pod imieniem Królewskiego Uniwersytetu z dnia 7 (19) listopada 1816 r. – Dz.Pr.K.P. Tom XIII, Nr 51, s. 90–95.
  3. ↑ Bogusław Leśniodorski, Szkoła Prawa i Nauk Administracyjny w Księstwie Warszawskim, [w:] studia do dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1963.
  4. ↑ Jerzy Miziołek, Uniwersytet Warszawski (red.), Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: ars et educatio, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2003, ISBN 978-83-88374-46-3 [dostęp 2023-05-18].
  5. ↑ T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 197–198.
  6. ↑ a b WPiA UW: O Wydziale. wpia.uw.edu.pl. [dostęp 2016-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-05)]. (pol.).
  7. ↑ Krótka historia Instytutu Filozofii. filozofia.uw.edu.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
  8. ↑ Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina: dzieje uczelni. filozofia.uw.edu.pl. [dostęp 2016-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-22)]. (pol.).
  9. ↑ Jerzy Miziołek, Uniwersytet Warszawski (red.), Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: ars et educatio, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2003, ISBN 978-83-88374-46-3 [dostęp 2023-05-18].
  10. ↑ Postanowienie dozwalające Uniwersytetowi Warszawskiemu przyiąć nazwanie Uniwersytetu Królewsko-Alexandrowskiego z dnia 18 (30) marca 1830 r. – Dz.Pr.K.P. Tom XIII, Nr 51, s. 86–90.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Józef Bieliński: Królewski Uniwersytet Warszawski (1816-1831). Warszawa: skład główny Gebethner i Wolff, [druk:] W. L. Anczyc i Spółka, 1907.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Królewski_Uniwersytet_Warszawski&oldid=73764301”