Krajobraz rolniczy południowej Olandii

Krajobraz rolniczy południowej Olandii

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Typowy krajobraz południowej Olandii z twierdzą Eketorp (2015)
Państwo	Szwecja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV, V
Numer ref.	968
Region	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000 na 24. sesji
Położenie na mapie regionu Kalmar Krajobraz rolniczy południowej Olandii
Położenie na mapie Szwecji Krajobraz rolniczy południowej Olandii
56°24′54,1″N 16°29′10,8″E

Krajobraz rolniczy południowej Olandii (szw. Södra Ölands Odlingslandskap) – obiekt kulturowy znajdujący się w Szwecji, obejmujący obszar ok. 56 tys. ha w południowej części wyspy Olandia położonej na Bałtyku u południowo-wschodnich wybrzeży tego kraju. W 2000 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W skład obiektu wchodzą również wpisane na listę konwencji ramsarskiej rezerwat przyrody Ottenby (szw. Ottenby naturreservat) oraz fragmenty wschodniego wybrzeża Olandii (szw. Ölands ostkust), a także kilkanaście obszarów Natura 2000.

Charakterystyka

Krajobraz rolniczy południowej Olandii (2000)

Wpisany na listę światowego dziedzictwa teren obejmuje południową część wyspy Olandia i zajmuje powierzchnię 56 323 ha (w tym 6069 ha obszaru Morza Bałtyckiego) w regionie administracyjnym (län) Kalmar. Dominującym elementem krajobrazu jest położony w środkowej części wyspy wapienny płaskowyż (alvar) Stora alvaret o powierzchni 250 km²; częściowo pokryty cienką warstwą gleby, a częściowo odsłoniętą skałą macierzystą z występującymi miejscami soczewkami osadów, czasem pokrytymi torfowiskami. Wzdłuż zachodniego wybrzeża Olandii przebiega grzbiet Västra Landborgen o wysokości 20–40 m oraz rozciąga się szeroka na 3 km równina przybrzeżna Mörbylånga z najbardziej żyznymi glebami na wyspie. Na zachodzie położonych jest również większość wsi. Wzdłuż wschodniego brzegu biegnie z kolei kompleks wyniesionych teras morskich Östra Landborgen.

Osada Triberga z lotu ptaka (1992)

Na terenie południowej Olandii znajduje się duża liczba stanowisk archeologicznych. Odnalezione w Alby pozostałości osady świadczą o przybyciu na wyspę prehistorycznych łowców-zbieraczy już 8000 lat temu. Zamieszkiwali oni Olandię prawdopodobnie przez ok. 2000 lat. W Resmo na szczycie Västra Landborgen odkryto grobowce korytarzowe świadczące o osadnictwie ciągłym trwającym na wyspie od okresu neolitu (od ok. 5000 lat). Szereg dużych kopców grzebalnych z epoki brązu rozmieszczonych na linii północ-południe znajduje się w obrębie Stora alvaret, natomiast dowodami intensywnego osadnictwa w epoce żelaza są rozsiane po całej południowej części Olandii fundamenty domostw, pozostałości murów z kamienia wapiennego oraz małe cmentarze. Z późnej epoki żelaza pochodzą twierdze oraz wioski o charakterze obronnym – Sandby, Bårby, Triberga, Träby oraz Eketorp – składające się z masywnych wałów i rowów otaczających domy mieszkalne i warsztaty.

Cmentarzysko w Gettlinge (2006)

W średniowieczu formalnie rozplanowane zostały poszczególne wsie znajdujące się na tym obszarze. Mają one charakter ulicówek z prostokątnymi działkami, których wielkość była proporcjonalna do przydziału gruntów ornych i pastwisk każdemu gospodarstwu. Grunty orne i łąki zakładane były w pobliżu zabudowań gospodarczych, zaś pastwiska zakładano dalej, na terenie alvaru lub na samym wybrzeżu. Krajobraz ten zachował się w prawie niezmienionej formie do czasów współczesnych, a miejscowa ludność wciąż zajmuje się uprawą roli oraz hodowlą zwierząt (głównie bydła, a także trzody chlewnej i drobiu), stosując metody znane od tysiącleci.