Krytonosek buszowy
| Scytalopus opacus[1] | |||
| J.T. Zimmer, 1941 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
krytonosek buszowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Krytonosek buszowy[4] (Scytalopus opacus) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje w Andach w Kolumbii i Ekwadorze. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog John Todd Zimmer w 1939 roku na łamach „American Museum Novitates”. Autor nadał mu nazwę Scytalopus magellanicus obscurus, uznając go za podgatunek krytonoska magellańskiego, a jako miejsce typowe podał Tambillo w górnym biegu Río Upano w Ekwadorze[2][5]. Okazało się jednak, że epitet gatunkowy obscurus jest już zajęty przez Sylvia obscura King, 1828[a], tak więc w 1941 roku na łamach tego samego czasopisma Zimmer ukuł nową nazwę: Scytalopus magellanicus opacus[6]. Później ze Scytalopus magellanicus został wyodrębniony krytonosek siwy (Scytalopus canus) wraz z krytonoskiem buszowym jako podgatunkiem[7]. W 2010 roku N. Krabbe i C.D. Cadena wykazali jednak, że krytonoski siwy i buszowy znacząco różnią się wokalizacją i pod względem genetycznym (ponad 5% różnicy w mtDNA), i uznali je za osobne gatunki[7]. Jednocześnie opisali podgatunek krytonoska buszowego – Scytalopus opacus androstictus[7]. W tym samym roku South American Classification Committee (SACC) zaakceptował krytonoska buszowego (Scytalopus opacus) jako nowy gatunek[8]. Obecnie krytonosek buszowy jest zwykle traktowany jako gatunek monotypowy[4][9][10], gdyż Scytalopus opacus androstictus w 2020 roku został uznany przez Krabbego i współpracowników za osobny gatunek – Scytalopus androstictus[11] (krytonosek smolisty[4]), a propozycję tę zatwierdził SACC[12]. Na wykorzystywanej przez IUCN liście ptaków świata opracowywanej przy współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World krytonosek smolisty nadal traktowany jest jako podgatunek krytonoska buszowego[13].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”[14].
- opacus: łac. opacus – „ciemny, niejasny”[15].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak, którego górna szczęka jest czarniawa, a żuchwa brązowawa. Nogi i stopy bladobrązowawe. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec jest cały ciemnoszary. Szczyt głowy nieco ciemniejszy, podobnie ogon. Dolne części ciała nieco jaśniejsze, zad i pokrywy podogonowe lekko ochrowe, płowe lub cynamonowobrązowe z gęstymi czarniawymi pręgami. Samice są jaśniejsze, mają brązowawy grzbiet, skrzydła, kuper i ogon, podobnie jak u krytonoska siwego (Scytalopus canus)[9].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek siwy występuje w Andach Środkowych od Caldas w Kolumbii na południe do prowincji Loja w Ekwadorze. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 188 tys. km², występuje w zakresie wysokości od 2600 do 4000 m n.p.m.[16]
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są zarośla z rodzaju Escallonia i wrzosowatych, a czasami spotykany jest w lasach Polylepis[b]. Lokalnie schodzi w niższe partie lasów wilgotnych. Jest bardzo mało informacji o diecie tego gatunku, w żołądkach przebadanych osobników znaleziono resztki stawonogów, a w żołądku młodocianego ptaka resztki jagód. Żeruje głównie na gałęziach pokrytych mchem, wśród gałęzi i w gęstych krzakach[9]. Długość pokolenia jest określona na 3,2 lat[16].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Prawie nic nie wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Samice z plamą lęgową i młodociane osobniki były obserwowane w marcu, maju i listopadzie[9].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek buszowy jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3]. Wielkość populacji nie została oszacowana, jednak gatunek ten jest opisywany jako dość pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend populacji jako prawdopodobnie stabilny[16].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Takson Sylvia obscura King, 1828 jest obecnie uznawany za synonim Scytalopus magellanicus.
- ↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Scytalopus opacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Denis Lepage, Paramo Tapaculo Scytalopus opacus [online], Avibase [dostęp 2024-02-17] (ang.).
- ↑ a b Scytalopus opacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-16].
- ↑ J.T. Zimmer, Studies of Peruvian birds. No. 32, The genus Scytalopus, „American Museum Novitates”, 1044, 1939, s. 16 (ang.).
- ↑ John T. Zimmer, Studies of Peruvian birds. No. 38, The genera Oreotriccus, Tyrannulus, Acrochordopus, Ornithion, Leptopogon, Mionectes, Pipromorpha, and Pyrocephalus, „American Museum Novitates”, 1126, 1941, s. 25 (ang.).
- ↑ a b c Krabbe, N., C.D. Cadena, A taxonomic revision of the Paramo Tapaculo Scytalopus canus Chapman (Aves: Rhinocryptidae), with description of a new subspecies from Ecuador and Peru, „Zootaxa”, 2354, 2010, s. 56–66.
- ↑ C.D. Cadena, Proposal (446) to South American Classification Committee. Treat Scytalopus opacus as a separate species from Scytalopus canus; Species Limits in the Paramo Tapaculo (Scytalopus canus) [online], South American Classification Committee, 2010 [dostęp 2024-04-17].
- ↑ a b c d Kirwan, G.M. & P.F.D. Boesman: Paramo Tapaculo Scytalopus opacus, version 2.0. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. [dostęp 2024-04-17]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-17]. (ang.).
- ↑ Niels K. Krabbe i inni, Untangling cryptic diversity in the High Andes: Revision of the Scytalopus [magellanicus] complex (Rhinocryptidae) in Peru reveals three new species, „The Auk”, 137 (2), 2020, DOI: 10.1093/auk/ukaa003 [dostęp 2024-04-17] (ang.).
- ↑ C.D. Cadena, Proposal (855) to South American Classification Committee. Recognize Scytalopus androstictus as a species [online], South American Classification Committee, 2020 [dostęp 2024-04-17].
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-17].
- ↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-17] (ang.).
- ↑ opacus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-17] (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Scytalopus opacus [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-17] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].