Kunino
 Widok na wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Gmina | |
| Kmet | |
| Powierzchnia |
38,801 km² |
| Wysokość |
321 m n.p.m. |
| Populacja (2018) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
091202 |
| Kod pocztowy |
3140[2] |
| Tablice rejestracyjne |
BP (Вр) |
Położenie na mapie Bułgarii  | |
 43°11′21,12″N 23°59′59,33″E/43,189200 23,999814
| |
Kunino (bułg. Кунино[3]) – wieś w północnej Bułgarii, w obwodzie Wraca, w gminie Roman, nad rzeką Iskyr. Według danych szacunkowych Ujednoliconego Systemu Ewidencji Ludności oraz Usług Administracyjnych dla Ludności, 15 grudnia 2018 roku miejscowość liczyła 478 mieszkańców[4].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kunino znajduje się w zachodniej części Przedbałkanu, będącego częścią Starej Płaniny. Położone jest w wąwozie Kurłukowskim rzeki Iskyr[5].
Rzeźba terenu[edytuj | edytuj kod]
Kunino otoczone jest formami krasowymi, występują tu liczne skały wapienne w postaci ostańców oraz mostów skalnych. Nad wsią góruje emblematyczna skała Czerwenica[6]. Do tej pory odkryto w rejonie wsi ok. 140 jaskiń. Najdłuższą z nich jest jaskinia Koszara o długości 256 metrów, najgłębszą – Głożawa, znajdująca się do 69 metrów pod powierzchnią ziemi[7].
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Szeroko otwarta dolina rzeki Iskyr ułatwia swobodny przepływ powietrza i zapobiega występowaniu zjawiska inwersji, dlatego temperatury powietrza są wysokie. Okoliczne wysokie wieńce skalne powodują wznoszenie się mas powietrza w ciągu lata. Przyczynia się to do rozwoju chmur, a w konsekwencji częstszego występowania ulewnych deszczy i opadów gradu[8].
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Kunino należy administracyjnie do gminy Roman, w obwodzie Wraca. Kod identyfikacyjny Kunina to 40645.
Administracyjna terytorialna przynależność:
- Kmetstwa (siedziby samorządowych władz): obw. Wraca (VRC), gm. Roman (VRC32), Kunino (VRC32-03)
- Rejony: Północno-zachodnia Bułgaria (BG31), Północna i Południowo-wschodnia Bułgaria (BG3)
Regionalny Urząd Statystyczny znajduje się we Wracy.
Powierzchnia Kunina 38,801 km²[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Odkrycia archeologiczne z prehistorii[edytuj | edytuj kod]
W Kuninie znajduje się stanowisko archeologiczne, w którym archeolog i prehistoryk bułgarski, Wasił Mikow, znalazł pozostałości dużej osady zwanej Samuilica, pochodzącej z okresu neolitu, znajdującej się na płaskowyżu Rudina, w jaskini Prowyrtenka. Odkrył również liczne narzędzia kamienne, ceramiczne fragmenty figurek, a najistotniejszym znaleziskiem były kamienie wykorzystywane do mielenia ziaren. Świadczy to o zaawansowanym poziomie rolnictwa na tym terenie w ówczesnym okresie[10]. Nikołaj Dżambazow w 1956 roku w jaskini odkrył ślady obecności ludzi z czasów środkowego i późnego paleolitu[11]. W 1960 roku podczas remontu drogi do wsi Radowene odkryto pozostałości wsi sprzed 4000 lat. Badania zostały przeprowadzone przez Bogdana Nikołowa z Regionalnego Muzeum Archeologicznego we Wracy. Wykopaliska ujawniły fundamenty glinianych domków, gipsowych ścian, pieców i kominków. Odkryto także narzędzia kamienne, liczne ozdoby, fragmenty malowanej ceramiki, żarna do mielenia zbóż oraz gliniane ciężarki do pionowego krosna[12].
Starożytność[edytuj | edytuj kod]
W latach 1000 p.n.e. tereny te zamieszkiwali Trakowie z plemienia Tribali. O ich obecności świadczy odkryta wioska Trulenzis oraz odkryte brązowe broszki i fragmenty brązowych figurek koni[12]. Na podstawie znalezionych przedmiotów stwierdzono, że w V wieku p.n.e. nastąpiła znaczna hellenizacja miejscowej ludności. W 28 roku p.n.e. osada ta została włączona do Imperium rzymskiego. W ciągu następnych trzech stuleci miejscowość rozkwitła dzięki handlowi, kamieniarstwu i winiarstwu – stwierdzono to z inskrypcji kamiennych i rzeźb[13].
Średniowiecze[edytuj | edytuj kod]
Tereny te zamieszkiwali Słowianie. Iwan Wełkow sugeruje, że tutejsi Słowianie pierwotnie zamieszkali w twierdzy cesarza Justyniana, ale wkrótce porzucili ją i zamieszkali bliżej rzeki Iskyr, w miejscu obecnej wsi[13].
Panowanie osmańskie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość ta pod obecną nazwą jest wzmiankowana w timarskim opisie z 1479 roku[14]. Istotną rolę w publicznym i politycznym życiu Kunina w trzech pierwszych dekadach XIX wieku odegrał wpływowy kupiec, Dimitraki Chadżitoszew, który w miejscowości tej miał gospodarstwo i sklep z podstawowymi towarami. W jego notatkach znaleziono liczne zapiski transakcji handlowych[15]. W 1865 roku po wojnie krymskiej z terenów Rosji zostali wygnani Czerkiesi, którzy osiedlili się w Bułgarii, w tym w Kuninie. Czerkiesi plądrowali tutejsze domostwa, co spowodowało bunt ich mieszkańców i zatargi z najeźdźcami[16].
Czasy współczesne[edytuj | edytuj kod]
W 1888 roku powstało muzeum historyczne[17]. W 1891 roku powstał dom kultury Cwetana Ganowskiego[18]. W czerwcu 1918 roku Kunino nawiedziła silna trąba powietrzna, która spowodowała ogromne szkody m.in. zniszczone domy i pochłoniętych około 150 krów. W 1921 roku powstała szkoła kamieniarstwa. W 1922 roku powstała stacja kolejowa według projektu czeskich inżynierów[19].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych Narodowego Instytutu Statystycznego na dzień 1 lutego 2011 roku struktura wiekowa ludności w miejscowości Kunino przedstawiała się następująco[22]:
| Wiek | 0–4 | 5–9 | 10–14 | 15–19 | 20–24 | 25–29 | 30–34 | 35–39 | 40–44 | 45–49 | 50–54 | 55–59 | 60–64 | 65–59 | 70–74 | 75–79 | 80–84 | 85 i więcej |
| Razem | 11 | 7 | 24 | 28 | 23 | 19 | 20 | 16 | 28 | 34 | 36 | 39 | 52 | 54 | 42 | 42 | 26 | 8 |
Ludność głównie emigruje do większych miast w Bułgarii lub innych państw w poszukiwaniu pracy.
| Narodowość | ||||
|---|---|---|---|---|
| procent | ||||
| Bułgarzy | 87,82 | |||
| inni | 10,77 | |||
| niezidentyfikowani | 1,39 | |||
W 2011 roku pod względem etnicznym, wieś zamieszkiwana jest w większości przez Bułgarów (87,82%). 10,77% populacji jest innego pochodzenia etnicznego[20].
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
Infrastruktura społeczna[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się kmetstwo, szkoła podstawowa i szkoła kamieniarstwa, dom kultury oraz poczta. Najbliższe przedszkole znajduje się 6 km od Kunina w wiosce Radowene, a najbliższy szpital jest w mieście Roman[8].
Infrastruktura techniczna[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość jest skanalizowana i zelektronizowana, posiada bieżącą wodę, którą czerpie z Iskyru.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez Kunino przebiega droga lokalna 1031 oraz linia kolejowa Sofia–Warna. Istnieje stacja kolejowa.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
W rejestrze zabytków znajdują się[23]:
- Osada w jaskini Samuilica
- Pomnik Kuninian, którzy zginęli w wojnach o zjednoczenie narodowe
- Pomnik Kuny Kralicy
- Prehistoryczna osada w jaskini Markowska dupka
- Tracka wioska Trulenzis
- Twierdza Drugiego Cesarstwa Bułgarskiego
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Dom kultury Cwetena Ganowskigo – powstał w 1891 roku z inicjatywy kunińskich nauczycieli. W 1949 roku powstała sala z kinem. Główna sala domu kultury służy jako teatr, gdzie 2–3 razy w roku organizowane są amatorskie spektakle. Działa tu chór męski oraz biblioteka[18].
- Muzeum Historyczne – zostało otwarte 4 kwietnia 1988 roku. Znajduje się na dwóch piętrach domu Sawy Genowskiego. Na parterze wystawione są eksponaty związane z historią Kunina, zaś ekspozycje na drugim piętrze są w całości poświęcone ruchowi komunistycznemu w wiosce[17].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
- Profesjonalna szkoła kamieniarstwa – stworzona przez Konstantina Tomowa. W 1921 roku rząd wydał dekret utworzenia szkoły kamieniarstwa. W dniu 2 listopada 1921 pierwszym dyrektorem został Czech Rudolf Braun. Kadrę nauczycielską stanowili Bułgarzy i Czesi[19]. Obecnie uczniowie po skończeniu szkoły otrzymują status kamieniarza w specjalności kamieniarstwo lub status artysty w specjalności rzeźbiarstwo.
- Szkoła Podstawowa Wasiła Lewskiego – prawdopodobnie swój początek miała już w 1800 roku, była charakteru religijnego, utworzona przez popa Snako. Szkoliła z zakresu znajomości ksiąg liturgicznych[24]. Wiosną 1864 roku został wybudowany dwukondygnacyjny budynek szkoły z trzema salami lekcyjnymi i pokojem nauczycielskim[25]. W 1920 roku otworzono gimnazjum, a w 1961 roku szkołę podstawową i gimnazjum nazwano imieniem Wasiła Lewskiego[26].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew św. Mikołaja powstała w średniowieczu, w czasie panowania osmańskiego została zniszczona przez Turków. Dzięki wsparciu zamożnych kunińskich rodzin na początku XVII wieku odrestaurowano cerkiew św. Mikołaja. Zbudowana jest w stylu typowym dla ówczesnych czasów – z nawy wydzielono osobny budynek mieszkalny. Namalowana została w końcu XVIII wieku przez Petko Daskałowa[27]. W 1945 roku cerkiew była zamknięta i niszczała. W 1996 roku wolontariusze rozpoczęli odbudowę świątyni, która była konsekrowana i otwarta 6 maja 1997 roku[28].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości działa klub piłkarski FK Stroiteł Kunino.
Osoby związane z Kuninem[edytuj | edytuj kod]
- Nikoła Korczew (1931–2006) – bułgarski artysta rzeźbiarz i nauczyciel w szkole kamieniarstwa w Kuninie[19]
- Konstantin Tomow (1888–1935) – bułgarski minister spraw wewnętrznych w Bułgarii. Razem z czeskimi nauczycielami otworzył szkołę kamieniarstwa w 1922 roku. Zapewnił środki finansowe na budowę fabryki "Kałcit" w miejscowości[29]
Urodzeni[edytuj | edytuj kod]
- Sawa Ganowski (1973–1978) – bułgarski prezes piątego Zgromadzenia Narodowego (1966–1971). Prezydent Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Filozoficznych (1973–1978).
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
- Dimityr Szatoew (1876–1922) – bułgarski rewolucjonista WMORO
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Йоло Петков. Кмет на с. Кунино. [dostęp 2013-08-09]. (bułg.).
- ↑ Baza kodów Pocztowych – Bułgaria. geopostcodes.com. [dostęp 2013-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)]. (bułg.).
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo geograficzne świata. Europa – część I. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2009, s. 57. [dostęp 2013-08-05]. (pol.).
- ↑ Таблица на населението по постоянен и настоящ адрес. Единна система за гражданска регистрация и административно обслужване на населението. [dostęp 2019-02-08]. (bułg.).
- ↑ П. Трантеев: Карлуковският пролом. С.. Медицина и физкултура, 1966.
- ↑ Kyrłow, Kunino – jeden miły krasowy rejon. Wraczanski peszternjak, ks. 3, str. 8–15, 1987.
- ↑ Lista jaskiń w obszarze Kunina. [dostęp 2013-08-06]. (bułg.).
- ↑ a b С.КУНИНО. [dostęp 2013-08-08]. (bułg.).
- ↑ Справка за с. Кунино, общ. Роман, обл. Враца към 28.08.2012 г.. nsi.bg. [dostęp 2013-08-06]. (bułg.).
- ↑ Васил Миков: Предисторически селища и находки в България. С.. 1933.
- ↑ Николай Джамбазов: Разкопки в пещерата Самуилица II. Сп. “Археология. 1959.
- ↑ a b Богдан Николов: Исторически паметници във Врачанско. Wraca: 1966.
- ↑ a b Иван Велков: Vicus Trullensium (Селото на трулензите); в сборника Изследвания в чест на акад. Д. Дечев, С.. 1958.
- ↑ Румен Ковачев: Опис на Никополски санджак от 80-те години на XV век. С., НБ “Св. св. Кирил и Методий”. 1997.
- ↑ Семеен архив на Хаджитошеви. издателство на БАН, С., 1984.
- ↑ Христо Попов: Кунино – минало и настояще. С.. 1966.
- ↑ a b Минко Ралчовски: Нашият музей — с. Кунино,Врачанско. Wraca: 2004.
- ↑ a b Цветко Кръстев: Спомени за Кунино. Sofia: Второ издание, 2008.
- ↑ a b c Йонко Бонев: Техникум по каменообработване в с. Кунино. Wraca: 1996.
- ↑ a b Ujednolicony system ewidencji ludności oraz usług administracyjnych dla ludności.
- ↑ Populacja według miejsca zamieszkania i płci. [dostęp 2011-01-02]. (bułg.).
- ↑ Население по области, общини, населени места и възраст към 01.02.2011 г.. nsi.bg. [dostęp 2013-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-22)]. (bułg.).
- ↑ Guide Bulgaria: Село Кунино: Забележителности.. [dostęp 2013-08-09]. (bułg.).
- ↑ Стоил Орловски: Принос към историята на училищното дело във Врачанско. 1904.
- ↑ Трифон Стоянов,: История на учебното дело в с.Кунино до 1908 г.. Wraca: 1922.
- ↑ Цветко Кръстев: Спомени за Кунино. 2008.
- ↑ Райна Касабова-Савова: Икони от Врачанския край. Sofia: 1977.
- ↑ РОМАН: Църкви: църква Св. Николай, с. Кунино. [dostęp 2013-08-08]. (bułg.).
- ↑ Ташо Ташев: Министрите на България 1879-1999. София. 1999. ISBN 978-954-430-603-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Panoramio: Църквата "Св. Николай Чудотоворец" в с. Кунино. [dostęp 2013-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-19)]. (bułg.).
- Марио Николов: Училището по каменообработване събра над 250 бивши свои ученици. 22 sierpnia 2011. [dostęp 2013-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-16)]. (bułg.).
- Przewodnik po Bułgarii, wieś Kunino (bułg.)
