Kładka Pamięci
 Kładka Pamięci nocą, widok w kierunku zachodnim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Projektant | |
| Fundator |
Urząd Dzielnicy Wola |
| Data odsłonięcia |
1 października 2011 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′15,73″N 20°59′20,67″E/52,237703 20,989075
| |
Kładka Pamięci – pomnik w formie instalacji artystycznej znajdujący się na ul. Chłodnej przy skrzyżowaniu z ul. Żelazną w Warszawie. Upamiętnia drewniany most istniejący w tym miejscu w getcie warszawskim w 1942[1].
Pomnik powstał jako element zrealizowanego w latach 2010–2011 projektu rewitalizacji wschodniego odcinka ulicy Chłodnej[2].
Kontekst historyczny miejsca[edytuj | edytuj kod]
Drewniany most nad ulicą Chłodną, wyłączoną z warszawskiego getta z uwagi na jej ważne znaczenie komunikacyjne, był największą z czterech tego rodzaju konstrukcji na terenie dzielnicy zamkniętej[a]. Został zbudowany na wysokości drugiego piętra pomiędzy kamienicami pod adresami Chłodna 23 i 26[3]. Miał ułatwić Żydom przemieszczanie się pomiędzy południową i północną częścią getta (tzw. małym i dużym gettem) przez ruchliwe skrzyżowanie z ulicą Żelazną[4]. Mieszkańcy getta mogli z niego zobaczyć niedostępną dla nich część Warszawy, dlatego bywał nazywany mostem westchnień[5].
Most, zaprojektowany przez niemiecką firmę Schmied i Muentzermann, został oddany do użytku 26 stycznia 1942[6][3]. Ruch kołowy w dalszym ciągu odbywał się ulicą Żelazną (po zmianach granic getta jesienią 1941 mur getta został przesunięty na środek ulicy)[7]. Ruch na skrzyżowaniu regulowali polscy i żydowscy policjanci za pomocą specjalnej bramy[4].
Wysoki most, wzniesiony w pobliżu ważnego skrzyżowania nad przelotową ulicą Chłodną, stał się jednym z symboli podzielonego przez Niemców miasta[8]. Został rozebrany po zmniejszeniu obszaru getta w czasie wielkiej akcji deportacyjnej i włączeniu jego części położonej na południe od ulicy Leszno do „aryjskiej” części Warszawy w sierpniu 1942[9][10].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Pomnik składa się z dwóch par ponad dziesięciometrowych słupów ustawionych po obu stronach ulicy. Zostały one obłożone okładziną z brązu krzemowego, mającego przypominać drewniane belki mostu. Pomiędzy słupami rozpięto cztery światłowody o długości 27 metrów, wyznaczające miejsce, w którym znajdował się podest i poręcze mostu[11][2].
W zamierzeniu projektanta instalacji, Tomasza Leca, ma być ona strukturą niejednoznaczną służącą kontemplacji – inną w świetle słonecznym, w deszczu i w nocy[12]. Po włączeniu iluminacji po zapadnięciu zmroku białe linie światła wyznaczą w powietrzu pustą i niedostępną przestrzeń, a cienie rzucane przez umieszczone na wysokości ośmiu metrów dwa małe ekrany mają stwarzać iluzję, że po kładce poruszają się ludzie[11].
W dwóch słupach ustawionych po północnej stronie Chłodnej zamontowano cztery stereoskopy, w których można obejrzeć trójwymiarowe zdjęcia mostu oraz usłyszeć dźwięki przejeżdżających tramwajów, tupot ludzkich stóp na schodach mostu i śpiew żydowskiego kantora[2][11].
Instalacja została uruchomiona 1 października 2011 wraz z oddaniem do użytku przebudowanego odcinka ulicy Chłodnej[13]. Jest trzecim znajdującym się na skrzyżowaniu upamiętnieniem drewnianego mostu z 1942, po odsłoniętym w kwietniu 2007 muralu Tam była kładka i ustawionym w listopadzie 2008 jednym z 22 pomników granic getta[14][15].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Północne wejście na most -
Most nad Chłodną widziany z poziomu ulicy, widok w kierunku zachodnim -
Most od strony zachodniej, widoczny kościół św. Karola Boromeusza -
Instalacja w świetle dziennym
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pozostałe zostały wzniesione nad ulicami: Mławską (luty 1941), Przebieg (czerwiec 1941) oraz Żelazną przy skrzyżowaniu z ulicą Leszno (listopad 1941) Zob. Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 480. ISBN 978-83-1113474-4.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kładka Pamięci przy Chłodnej. Będą tam dźwięki z okupowanej Warszawy. warszawa.wyborcza.pl, 3 sierpnia 2015. [dostęp 2015-11-21].
- ↑ a b c Marta Chodorska, Tomasz Chodorski: Warszawa 2011. Najciekawsze realizacje roku. Warszawa: Wydawnictwo Horn, 2012, s. 45. ISBN 978-83-932396-2-7.
- ↑ a b Igor Piotrowski: Chłodna. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, 2007, s. 46. ISBN 978-83-60623-23-7.
- ↑ a b Henryk Makower: Pamiętnik z getta warszawskiego październik 1940–styczeń 1943. Wrocław: Ossolineum, 1997, s. 175. ISBN 83-04-02260-5.
- ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 480. ISBN 978-83-1113474-4.
- ↑ Marian Fuks (red.): Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6.IX.1939-23.VII.1942. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 167, 233. ISBN 83-01-03042-9.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 141–142. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Igor Piotrowski: Chłodna. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury u Sztuki, 2007, s. 46, 48. ISBN 978-83-60623-23-7.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 113. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2. Canaletta-Długosza. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 41. ISBN 83-9066291-4.
- ↑ a b c Realizacje: Świetlna kładka. Rewitalizacja ul. Chłodnej w Warszawie. swiatlowody.com, 30 stycznia 2012. [dostęp 2015-11-22].
- ↑ Piotr Kosiewski: Zaznaczyć miejsce. Wywiad z Tomaszem Lecem. [w:] Tygodnik Powszechny [on-line]. tygodnikpowszechny.pl, 12 kwietnia 2012. [dostęp 2015-11-22].
- ↑ Rewitalizacja ulicy Chłodnej. [w:] Urząd Dzielnicy Warszawa-Wola m.st. Warszawy [on-line]. wola.waw.pl. [dostęp 2015-11-21].
- ↑ Mural „Tam była kładka”. Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 24 kwietnia 2007. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Miejsca Pamięci na Woli. Część II. Warszawa: Urząd Dzilenicy Wola m.st. Warszawy, 2014, s. 16. ISBN 978-83-911262-4-0.