Lady (majątek)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lady
Ляды
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Rejon

smolewicki

Sielsowiet

Draczkawa

Wysokość

180 m n.p.m.

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lady”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lady”
Ziemia53°47′20″N 28°02′33″E/53,788889 28,042500

Lady (biał. Ляды; ros. Ляды) – dawny majątek ziemski, na którego terenie znajdowało się miasteczko Lady i kilka folwarków. Obecnie na terenie Białorusi, w rejonie smolewickim obwodu mińskiego.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa majątku i miejscowości pochodzi od słowiańskiego słowa „lada” oznaczającego nowo pozyskaną ziemię po wykarczowaniu lub wypaleniu lasu. Jednocześnie „Lada” to pogańska bogini miłości w mitologii bałtyjskiej[1][2].

W pogańskich czasach miejsce to już było związane z tradycją cudowności. W czasach chrześcijańskich pojawiła się legenda o pojawieniu się tutaj w XVII wieku Matki Boskiej Włodzimierzowi Kirykowi[1]. W XVII wieku tworzono już pieśni o tym, że było to ulubione miejsce Matki Boskiej[1][2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Własność[edytuj | edytuj kod]

Niegdyś majątek należał do rodziny Sanguszków, od których przeszedł na rzecz Zawiszów herbu Łabędź. Na początku XVIII wieku dobra te były własnością Teresy Róży z Tyszkiewiczów[3] (1668–1721), żony Krzysztofa Zawiszy-Kieżgajły (1666–1721), wojewody mińskiego. Teresa Róża miała zostać cudownie uzdrowiona dzięki modlitwom do Matki Boskiej w soborze Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach. To spowodowało, że Teresa Róża oraz jej syn Ignacy Anicet Kieżgajłło (1696–1738) ufundowali w Ladach drewnianą cerkiew. Teresa Róża podarowała cerkwi w Ladach kopię słynnej, cudownej ikony z Żurowicz. Specjalnie dla klasztoru w Ladach powstał portret fundatora, Ignacego Zawiszy. Na białej banderoli znalazła się informacja: „Ignаcy Hrabia na Baksztach Berdyczewie і Zawiszynie Kieżgayło Zawisza / Marszałek Nadworny W. X. L. Minski Bobruyski Sumiliski Starosta / IeneralMayor Woysk Polskich Fundator Klasztoru Ladanskiego. R. 1732”[2].

W roku 1795 wybudowano tu (obecnie we wsi Małe Lady) murowaną cerkiew w stylu barokowym, która do dziś jest ozdobą okolicy.

 Osobny artykuł: Monaster Zwiastowania w Ladach.

Majątek Lady należał od 1791 roku do Stanisława Moniuszki (1734–1807) herbu Krzywda (dziadka kompozytora), który połączył go z odkupioną od Michała Kazimierza Ogińskiego częścią klucza śmiłowickiego. W tym czasie na zespół ten składało się 85 dworów (43 chrześcijańskich, 31 żydowskich i 13 tatarskich), dwa młyny wodne, z których jeden był używany jako tartak. Lady stały się częścią wielkiego majątku, obejmującego m.in. dużą część hrabstwa śmiłowickiego, w tym Gudowicze, Daniłowo, Słobodę, Kamienkę, Zalesie, folwarki Ubiel nad Wołmą i Pudzick nad Świsłoczą[2], Radkowszczyzna, Pocieczoło, Olesin, Czernica, Przylepy nad rzeką Usiąż oraz wieś i folwark Skuplin nad Berezyna, Graba i inne dobra.

W 1785 roku Stanisław Moniuszko ożenił się Ewą Woyniłłowicz (~1760–1840). Mieli szesnaścioro dzieci, do pełnoletności dożyło sześciu synów: Ignacy, Dominik, Józef, Czesław, Kazimierz i Aleksander, oraz cztery córki: Anna, Marianna, Michalina i Klotylda.

Przez kilka lat po śmierci Stanisława trwały targi między jego dziećmi o podział wielkiego majątku. Majątek Lady przypadł najmłodszej córce, Klotyldzie (1801–1872), która już w 1818 roku, wychodząc za Ludwika Jelskiego (1785–1843), wniosła te dobra w posagu do majątku Jelskich.

Już w 1820 roku Klotylda, po rozwodzie z Ludwikiem, już matka ich dwojga dzieci (Włodzimierza i Izabelli), wyszła za mąż za Michała Jelskiego (1789–1850), młodszego brata swojego pierwszego męża. Małżeństwo miało dziewięcioro dzieci. Dzieci te i ich dzieci były dziedzicami majątku przez kolejne sto lat.

W tutejszym dworze urodził się m.in. w 1837 roku Konstanty Jelski, syn Michała i Klotyldy.

Obszar[edytuj | edytuj kod]

O rozległości majątku może świadczyć fakt, że od XVII wieku (częściowo do I wojny światowej) w jego skład wchodziły m.in. wsie i folwarki:

  • Grywa (Griwa) (biał.  Грыва) – wieś przekazana przez Teresę Różę Zawiszynę klasztorowi w 1732 roku
  • Jagódka, obecnie Jagodka (biał. Ягoдка) – co najmniej do końca XIX wieku należąca do majątku[4], obecnie należący już do sielsowietu śmiłowickiego rejonu czerwieńskiego
  • Odyn (inne historyczne nazwy: Odyń, Adyń, Wojsko), obecnie Adyń (biał. Адынь) – co najmniej do końca XIX wieku należący do majątku[5], obecnie należący już do sielsowietu śmiłowickiego
  • Słabodka (biał. Слабодка) – wieś przekazana przez Teresę Różę Zawiszynę klasztorowi w 1732 roku

Pod koniec XIX wieku majątek Jelskich liczył 2658 mórg[5].

Obecnie na terenie byłego majątku istnieją m.in. wsie o nazwach związanych z Ladami:

Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]

W wyniku II rozbioru Polski majątek znalazł się w 1793 roku w Imperium Rosyjskim. W drugiej połowie XIX wieku leżał na terenie kilku gmin, w tym gminy Śmiłowicze i gminy Wierchmień w ujeździe ihumeńskim guberni mińskiej[6]. 15 września 1919 roku powiat ihumeński wszedł w skład administrowanego przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich okręgu mińskiego[7]. Po wytyczeniu granicy wschodniej majątek znalazł się poza terytorium II Rzeczypospolitej[8], na terytorium ZSRR, od 1991 roku – na terenie Białorusi[5].

Dwór[edytuj | edytuj kod]

Dwór w Ladach został wybudowany po ślubie Klotyldy Moniuszkówny z Ludwikiem Jelskim w 1818 roku. Dom usytuowano na wzgórzu wśród lip i klonów. Był to drewniany dwór parterowy, do którego przez pola prowadziła aleja kasztanowa. Obok dworu stała oficyna, a obsadzono krzewami bzu[2]. Przed dworem rosło sześć topól czarnych. Wokół okrągłego podjazdu stał szereg oficyn i spichlerzy. Do dziś nie przetrwały żadne ślady dworu, stoi jedynie ruina jednej ze stodół[9][10].

Dwór stał na terenie obecnego przysiółka Lady[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Lady, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 62., 1. znaczenie.
  2. ↑ a b c d e Światlena Niemagaj, Okolice Mińska. Świat dzieciństwa Stanisława Moniuszki jako źródło jego inspiracji twórczych [online], moniuszko200.pl, 82–84} [dostęp 2021-01-09].
  3. ↑ Marek Minakowski: Profil Teresy Róży Zawiszyny na stronie Wielkiej genealogii Minakowskiego. [dostęp 2021-01-09].
  4. ↑ Jagódka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 369., 2. znaczenie.
  5. ↑ a b c Odyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 395.
  6. ↑ Gmina Wierchmień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 382.
  7. ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 19, poz. 174.
  8. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Część I – Województwo Nowogródzkie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
  9. ↑ Ляды, усадьба Ельских. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Минского края. Mińsk: Полифакт, 2000, s. 321–322. ISBN 985-6107-24-5. [dostęp 2021-01-09]. (biał.).
  10. ↑ a b Ляды [online], Globus Białorusi [dostęp 2021-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-11] (ros.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lady_(majątek)&oldid=70280319”