Literatura tajska
Literatura tajska – literatura tworzona przede wszystkim na terytorium Tajlandii w języku tajskim. Bywa nazywana także literaturą syjamską, od dawnej oficjalnej nazwy państwa Syjam stosowanej do połowy XX wieku.
Najdawniejszymi świadectwami twórczości w języku tajskim są zachowane inskrypcje ryte w kamieniu[1], przede wszystkim na nagrobkach. Najbardziej znanym jest napis na pomniku władcy Ramy Kamhenga pochodzący z 1292[1][2]. Pierwszym zachowanym do dzisiaj dziełem jest rozprawa religijna o podstawach buddyzmu z 1345[2]. Podobne dzieła o charakterze wyznaniowo-edukacyjnym powstawały w wiekach od XIV do XVII. Równolegle rozwijała się poezja dworska, bazująca początkowo na wątkach z literatury indyjskiej i kultury buddyjskiej[2]. Powstało wtedy dzieło Maha chat (Wielkie narodziny), przerobione później na Maha chat kham luang (Królewska wersja wielkich narodzin)[1]. Została także sporządzona tajska wersja utworu Vessantara jataka, opowiadająca o przyszłym życiu Buddy na ziemi[1].
Do najważniejszych utworów zalicza się Lilit phra Lo (Historia księcia Lo) uważana za jedno z arcydzieł[1]. Innym dziełem epickim jest Lilit Yuan phai (Zwycięstwo nad Juan), epos wojenny o pokonaniu sił północnego królestwa Lan Na[3]. Pomnikiem wielkiej epiki jest Ramakien[4], czyli tajska wersja sanskryckiej Ramajany[1]. Utwór ten powstał za panowania Ramy I (1782–1809)[1]. Mimo że jest adaptacją obcego dzieła, stał się narodowym eposem Tajów[5]. Obok epiki rozkwitała liryka, zwłaszcza twórczość elegijna[2]. Aktywni byli poeci Pra Maharaczakru, Si Prat i król Pra Narai[2].
Ważną rolę odgrywał tradycyjny teatr, który wykształcił specyficzne formy jak teatr masek i teatr cieni[2]. Na początku XX wieku Tajlandia otworzyła się na świat. Na język tajski zaczęto tłumaczyć klasykę zachodnią. Przyswojono popularne dzieła między innymi Henry’ego Ridera Haggarda i Arthura Conan Doyle’a[1]. W latach czterdziestych pojawił się wpływ realizmu socjalistycznego[1]. Po II wojnie światowej tworzyli Sot Kunmarohit, Kykrit Pramot, Manet Thiaurajong, Lao Kamhot, Aczin Panczapan, Kulub Sajpredit i pisarka Tamajanti[2]. W 1977 zaczął się ukazywać wpływowy magazyn literacki Lok nangsu (Świat książek)[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Thai literature, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-06-10] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Tajlandia. Literatura, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-06-10].
- ↑ Lan Na, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-06-10] (ang.).
- ↑ Ramakien. thaiembassy.no. [dostęp 2017-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-17)]. (ang.).
- ↑ The Ramakian (Ramakien). thailandsworld.com. [dostęp 2017-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- David Smyth: The Canon in Southeast Asian Literatures: Literatures of Burma, Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, the Philippines, Thailand and Vietnam. books.google.pl, 2000. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rachel Harrison: Review: Thai literature: an introduction by Klaus Wenk. jstor.org, 1996. [dostęp 2017-06-10]. (ang.).
- Joseph R. Cooke: The Thai Khlong Poem: Description and Examples. jstor.org, 1980. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).
- Apiluck Tumtaviticul: Thai Poetry: a Metrical Analysis. sealang.net. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).
- Gritiya Rattanakantadilok: Translating Traditional Thai Poetry into an English Verse Form. ijlll.org, 2015. [dostęp 2017-06-11]. (ang.).