Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka (1918–1919)
Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka (litew. Lietuvos Tarybų Socialistinė Respublika) była krótkotrwałym, samozwańczym państwem socjalistycznym, proklamowanym w grudniu 1918 roku, tuż po zakończeniu I wojny światowej i wycofaniu wojsk niemieckich z terenów byłego Imperium Rosyjskiego. Istniała do wiosny 1919 roku i była silnie zależna od Rosji Radzieckiej. Po aneksji Litwy przez ZSRR w lipcu 1940 roku, proklamowana po raz drugi jako część ZSRR[1].
Kontekst historyczny
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 roku oraz po podpisaniu traktatu brzeskiego w marcu 1918 roku, na terenach byłego Imperium Rosyjskiego zaczęły powstawać ruchy narodowowyzwoleńcze, dążące do utworzenia niezależnych państw. Litwa, podobnie jak inne kraje bałtyckie, ogłosiła swoją niepodległość w lutym 1918 roku jako Lietuvos Valstybė (Republika Litewska)[2].
Jednakże wycofanie się wojsk niemieckich z terenów Litwy na przełomie 1918 i 1919 roku oraz postępujący chaos wewnętrzny, związany z trudną sytuacją polityczną i gospodarczą, stworzyły warunki do interwencji bolszewickiej. Litewscy komuniści, wspierani przez Rosję Radziecką, wykorzystali ten moment, aby spróbować przejąć władzę i wprowadzić na Litwie ustrój socjalistyczny.
Proklamowanie republiki
[edytuj | edytuj kod]
W grudniu 1918 roku, na terytorium Litwy powstała Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka (LSRR), która miała stanowić część większej unii z przyszłą Litewsko-Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką (Lit-Bieł) . W rzeczywistości LSRR była państwem marionetkowym[3], kontrolowanym przez Rosję Radziecką i zależnym od bolszewickiej polityki. Republika została proklamowana przez litewskich działaczy komunistycznych, w tym Vincasa Mickevičiusa-Kapsukasa, który stanął na jej czele.
Polityka i struktura
[edytuj | edytuj kod]Rządy LSRR miały charakter bolszewicki, co oznaczało nacjonalizację ziemi, przemysłu oraz surowców, a także próbę zreorganizowania społeczeństwa w duchu rewolucyjnym. Nowe władze starały się wprowadzić reformy społeczne i gospodarcze wzorowane na tych, które wprowadziła Rosja Radziecka, w tym konfiskatę majątków ziemiańskich i podporządkowanie administracji lokalnym radom robotniczym[4].
Jednakże LSRR nie miała szerokiego poparcia w społeczeństwie litewskim, które w dużej mierze opowiadało się za niepodległością lub było przeciwne bolszewickim reformom. Wprowadzenie systemu sowieckiego na Litwie wywołało opór zarówno ze strony litewskich nacjonalistów, jak i innych grup politycznych, w tym socjaldemokratów oraz chłopów.
Upadek republiki
[edytuj | edytuj kod]Rządy Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej były krótkotrwałe. Już w styczniu 1919 roku wojska polskie, litewskie oraz antybolszewickie oddziały białoruskie rozpoczęły ofensywę przeciwko siłom komunistycznym na Litwie i Białorusi. W tym czasie nastąpiło również powstanie Litewsko-Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Lit-Bieł), w której skład miała wejść LSRR, jednak także i ten twór polityczny był krótkotrwały i przetrwał do sierpnia 1919 roku.
W kwietniu 1919 roku siły bolszewickie zostały ostatecznie pokonane na Litwie, a rządy komunistów zostały obalone. Litwa powróciła do koncepcji niepodległego państwa republikańskiego, które podjęło dalszą walkę o utrzymanie swojej suwerenności zarówno wobec Rosji Radzieckiej, jak i nacisków zewnętrznych, w tym ze strony Polski i Niemiec.