Magnus Gabriel De la Gardie
 Magnus Gabriel De la Gardie z żoną Marią Eufrozyną | |
| Data i miejsce urodzenia |
1622 |
|---|---|
| Data śmierci |
1686 |
| Kanclerz Królestwa Szwedzkiego | |
| Okres |
od 1660 |
| Przynależność polityczna |
Stronnictwo wojenne |
| Poprzednik |
utworzenie urzędu |
| Następca |
rozwiązanie urzędu |
Magnus Gabriel De la Gardie (ur. 1622, zm. 1686) – szwedzki polityk i dowódca, długoletni kanclerz królestwa szwedzkiego.
Pochodził z jednej z najbogatszych rodzin szwedzkich, mającej korzenie francuskie. Jego ojcem był Jacob Pontusson De la Gardie, dowódca szwedzki. Magnus otrzymał staranne wykształcenie (m.in. na uniwersytecie w Uppsali), uzupełnione podróżą po Europie. Został faworytem panującej w latach 1644–1654 królowej Krystyny. Ożenił się z jej kuzynką, księżniczką Marią Eufrozyną z Zweibrücken, został gubernatorem Saksonii i uczestniczył w oblężeniu Pragi, a w 1652 r. został ministrem skarbu. Wkrótce jednak popadł w niełaskę królowej i musiał usunąć się z dworu. Za panowania jej następcy Karola X Gustawa (brata Marii Eufrozyny) Magnus służył w Inflantach i uczestniczył w potopie szwedzkim (dowodził wojskami szwedzkimi, które opanowały wówczas Litwę). Negocjował ze strony szwedzkiej warunki pokoju oliwskiego.
Gdy Karol Gustaw zmarł w 1660 r., De la Gardie - zgodnie z jego ostatnią wolą - został mianowany na stanowisko kanclerza i członka rady regencyjnej, która objęła władzę do 1672 r. wobec małoletniości Karola XI. Przewodził wówczas stronnictwu wojennemu, które przeważało w radzie. Poszukując źródeł finansowania, podpisał wówczas dwa traktaty z Francją, zapewniające coroczne subsydia w zamian za ewentualne poparcie militarne w konfliktach (m.in. układ z 1661 r. zawierający klauzulę o wsparciu szwedzkim dla francuskiego kandydata na tron polski przy następnej elekcji). W 1675 r. Szwecja przyłączyła się do wojny Francji z koalicją, w której ponosiła początkowo porażki (m.in. w bitwie pod Fehrbellin w Brandenburgii). Winą za taki przebieg wojny obarczono De la Gardie i jego stronników, jeszcze w tym samym roku powołana została specjalna komisja do zbadania tej sprawy. Rozstrzygnięcie zapadło dopiero w 1682 r., gdy komisja uznała byłych regentów i senat winnymi niepowodzeń królestwa i nakazała im zapłatę bardzo wysokiego odszkodowania.
De la Gardie został pochowany w kościele poklasztornym w Varnhem, który odnowił i gdzie urządził rodzinną nekropolię[1].
W 1669 roku podarował uniwersytetowi w Uppsali zakupiony wcześniej cenny, wczesnośredniowieczny rękopis z tłumaczeniem Biblii na język gocki znany jako Codex Argenteus[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Skara und Varnhem. W: Jutta Westmeyer, Petra Juling: Schweden: der Süden mit Stockholm. Köln: DuMont, 2002, s. 178. ISBN 3-7701-5922-5. [dostęp 2010-02-08]. (niem.).
- ↑ Lars Munkhammar: Codex Argenteus From Ravenna to Uppsala The wanderings of a Gothic manuscript from the early sixth century. [w:] ub.uu.se [on-line]. 1998-08-12. [dostęp 2013-02-12].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Magnus Gabriel, Count De La Gardie. [w:] Classic Encyclopedia, based on the 11th Edition of the Encyclopedia Britannica (pub. 1911) [on-line]. [dostęp 2014-09-10]. (ang.).
- Anthony E. Upton: Charles XI and Swedish Absolutism. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, s. 13–16, 26, 57–58, seria: Cambridge Studies in Early Modern History. ISBN 0-521-57390-4. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- De la Gardie, Magnus Gabriel, count. W: Henry Kamen: Who's Who in Europe 1450-1750. London/New York: Routledge, 2002, s. 88–89. ISBN 0-415-147228-X. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- Gary Dean Peterson: Warrior Kings of Sweden: The Rise of an Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Jefferson: McFarland & Company, 2007, s. 201, 204–205, 234. ISBN 978-0-7864-2873-1. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- Robert Nisbet Bain: Charles XII and the Collapse of the Swedish Empire 1682-1719. Wyd. reprint wydania z 1895. Adamant Media, 2005, s. 11–12, seria: Elibron Classics. ISBN 1-4021-7726-7. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).