Malwa
| ||
 Malwa różowa | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | różopodobne | |
| Rząd | ślazowce | |
| Rodzina | ślazowate | |
| Rodzaj | malwa | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Alcea L. Sp. Pl. 687. 1 Mai 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
Malwa (Alcea L.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Podawanych jest z niego ok. 60[4]–70[5] gatunków. Według The Plant List zaakceptowanych jest 77 gatunków[6]. Pochodzą one głównie ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[7] (tylko w Turcji rośnie 18 gatunków[8]). Poza tym rosną w południowej i wschodniej Europie oraz południowo-zachodniej i centralnej Azji[4]. W naturze przedstawiciele tego rodzaju rosną na suchych, często skalistych siedliskach. Niektóre gatunki nie są znane z natury. Tak jest z najbardziej popularnymi w uprawie ze względów ozdobnych malwami różowymi (A. rosea) i figolistnymi (A. ficifolia)[9]. Suche pędy używane są jako materiał opałowy, a korzenie mają zastosowanie lecznicze[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zielne rośliny wieloletnie, rzadko jednoroczne[5], osiągające zwykle do 3 m wysokości[9], czasem nawet do 7 m[8]. Pędy wyprostowane, zwykle nierozgałęzione[4], rzadko rozgałęzione[9]. Okryte są włoskami gwiazdkowatymi, często szorstkie, rzadko są nagie (zwłaszcza w czasie owocowania[9]), czasem też z długimi włoskami pojedynczymi[4].
- Liście
- Duże[9], skrętoległe, długoogonkowe[4]. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające przylistki jajowate lub podzielone na dwie lub 4 łatki[5]. Blaszka liściowa jajowata do okrągłej, słabo wcinana lub głęboko, dłoniasto klapowana. Brzeg blaszki karbowany lub ząbkowany, wierzchołek tępy lub zaostrzony[4]. Użyłkowanie wyraźne. Liście jesienne częściowo zimotrwałe[9].
- Kwiaty
- Okazałe wyrastają pojedynczo lub w pęczkach u nasady liści lub przysadek tworząc szczytowe kłosokształtne grono[8][9]. Pod kielichem obecny jest kieliszek tworzony przez 6, rzadziej 7–9 listków zrośniętych u nasady[8][9]. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są u nasady[8]. W czasie owocowania powiększają się, ale nie są rozdęte[5]. Działki lancetowate, zaostrzone lub tępe, szorstko owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Płatki, także w liczbie 5, zwykle na szczycie są mniej lub bardziej wycięte[5]. Są różnobarwne – różowe, purpurowe, żółte lub białe, u nasady ciemniejsze lub jaśniejsze i zwykle białoowłosione[9][5]. Zwykle o średnicy przekraczającej 3 cm[4]. Pręciki liczne, zrośnięte w nagą, pięciokątną kolumnę otaczającą słupkowie. Zakończone są żółtymi pylnikami[9][5]. Jednokomorowych zalążni jest 20 do 40 i tyle samo jest rozgałęzionych szyjek słupków, zakończonych zbiegającymi, nitkowatymi znamionami[5].
- Owoce
- Rozpadający się, złożony z 15–40 dwukomorowych rozłupek. Komora dolna (proksymalna) zawiera pojedyncze nasiono, a górna (dystalna) jest płonna[4]. Nasiona nerkowate, brązowe, nagie lub drobno owłosione[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Kwestionowano zasadność wyodrębniania przynajmniej części gatunków (w tym popularnych w uprawie) do tego rodzaju, uznając że reprezentują rodzaj prawoślaz (Althaea). Badania taksonomiczne potwierdziły jednak istotność różnic morfologicznych (żółte pylniki, a nie purpurowe, rozłupki dwu-, a nie jednokomorowe) i podtrzymana została koncepcja Karola Linneusza traktowania tych rodzajów odrębnie[5].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae, rodziny ślazowatych Malvaceae, rzędu ślazowców, kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta )[2][10].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Malvanae Takht., rząd ślazowce (Malvales Dumort.), podrząd Malvineae Rchb., rodzina ślazowate (Malvaceae Juss.), rodzaj malwa (Alcea L.)[11]
- Wykaz gatunków
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Szczególnie rozpowszechniona na całym świecie jest malwa różowa (A. rosea)[8], poza tym uprawiana jest malwa figolistna (A. ficifolia)[9], malwa pomarszczona (A. rugosa) i malwa blada (A. pallida)[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
- ↑ Malva. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ a b c d e f g h i Alcea. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ a b c d e f g h i j Steven R. Hill: Alcea. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ Alcea. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 179. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 60-61. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-19].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Alcea (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2009, s. 18. ISBN 978-83-925110-5-2.