Malwa
Malwa (Alcea L.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Podawanych jest z niego ok. 60[3]–70[4] gatunków. Według The Plant List zaakceptowanych jest 77 gatunków[5]. Pochodzą one głównie ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[6] (tylko w Turcji rośnie 18 gatunków[7]). Poza tym rosną w południowej i wschodniej Europie oraz południowo-zachodniej i centralnej Azji[3]. W naturze przedstawiciele tego rodzaju rosną na suchych, często skalistych siedliskach. Niektóre gatunki nie są znane z natury. Tak jest z najbardziej popularnymi w uprawie ze względów ozdobnych malwami różowymi (A. rosea) i figolistnymi (A. ficifolia)[8]. Suche pędy używane są jako materiał opałowy, a korzenie mają zastosowanie lecznicze[3].
Spis treści
Morfologia[edytuj]
- Pokrój
- Zielne rośliny wieloletnie, rzadko jednoroczne[4], osiągające zwykle do 3 m wysokości[8], czasem nawet do 7 m[7]. Pędy wyprostowane, zwykle nierozgałęzione[3], rzadko rozgałęzione[8]. Okryte są włoskami gwiazdkowatymi, często szorstkie, rzadko są nagie (zwłaszcza w czasie owocowania[8]), czasem też z długimi włoskami pojedynczymi[3].
- Liście
- Duże[8], skrętoległe, długoogonkowe[3]. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające przylistki jajowate lub podzielone na dwie lub 4 łatki[4]. Blaszka liściowa jajowata do okrągłej, słabo wcinana lub głęboko, dłoniasto klapowana. Brzeg blaszki karbowany lub ząbkowany, wierzchołek tępy lub zaostrzony[3]. Użyłkowanie wyraźne. Liście jesienne częściowo zimotrwałe[8].
- Kwiaty
- Okazałe wyrastają pojedynczo lub w pęczkach u nasady liści lub przysadek tworząc szczytowe kłosokształtne grono[7][8]. Pod kielichem obecny jest kieliszek tworzony przez 6, rzadziej 7–9 listków zrośniętych u nasady[7][8]. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są u nasady[7]. W czasie owocowania powiększają się, ale nie są rozdęte[4]. Działki lancetowate, zaostrzone lub tępe, szorstko owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Płatki, także w liczbie 5, zwykle na szczycie są mniej lub bardziej wycięte[4]. Są różnobarwne – różowe, purpurowe, żółte lub białe, u nasady ciemniejsze lub jaśniejsze i zwykle białoowłosione[8][4]. Zwykle o średnicy przekraczającej 3 cm[3]. Pręciki liczne, zrośnięte w nagą, pięciokątną kolumnę otaczającą słupkowie. Zakończone są żółtymi pylnikami[8][4]. Jednokomorowych zalążni jest 20 do 40 i tyle samo jest rozgałęzionych szyjek słupków, zakończonych zbiegającymi, nitkowatymi znamionami[4].
- Owoce
- Rozpadający się, złożony z 15–40 dwukomorowych rozłupek. Komora dolna (proksymalna) zawiera pojedyncze nasiono, a górna (dystalna) jest płonna[3]. Nasiona nerkowate, brązowe, nagie lub drobno owłosione[4].
Systematyka[edytuj]
Kwestionowano zasadność wyodrębniania przynajmniej części gatunków (w tym popularnych w uprawie) do tego rodzaju rodzaju, uznając że reprezentują rodzaj prawoślaz (Althaea). Badania taksonomiczne potwierdziły jednak istotność różnic morfologicznych (żółte pylniki, a nie purpurowe, rozłupki dwu-, a nie jednokomorowe) i podtrzymana została koncepcja Karola Linneusza traktowania tych rodzajów odrębnie[4].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae, rodziny ślazowatych Malvaceae, rzędu ślazowców, kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta )[1][9].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Malvanae Takht., rząd ślazowce (Malvales Dumort.), podrząd Malvineae Rchb., rodzina ślazowate (Malvaceae Juss.), rodzaj malwa (Alcea L.)[10]
- Wykaz gatunków
|
|
Zastosowanie[edytuj]
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Szczególnie rozpowszechniona na całym świecie jest malwa różowa (A. rosea)[7], poza tym uprawiana jest malwa figolistna (A. ficifolia)[8], malwa pomarszczona (A. rugosa) i malwa blada (A. pallida)[11].
Przypisy
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-07-02].
- ↑ Malva. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ a b c d e f g h i Alcea. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ a b c d e f g h i j Steven R. Hill: Alcea. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ Alcea. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-10-14].
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 179. ISBN 0333748905.
- ↑ a b c d e f g h i j k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 60-61. ISBN 9788375068450.
- ↑ United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-19].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Alcea (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2009, s. 18. ISBN 9788392511052.
