Maria Naryszkina
 Portret Marii Naryszkiny autorstwa Salvatore Tonciego | |
 Pogoń Ruska | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Tekla Kampenhauzen |
| Mąż |
Dymitr Lwowicz Naryszkin |
Maria Naryszkina, również Maria Antonowna, ros. Мария Антоновна Нарышкина (ur. 2 lutego 1779 w Warszawie, zm. 6 września 1854 w Starnbergu[1]) – rosyjska księżna[2] polskiego pochodzenia, metresa cesarza Aleksandra I.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jej ojcem był Antoni Stanisław Czetwertyński (1748-1794), kasztelan przemyski, rosyjski jurgieltnik i targowiczanin, powieszony przez lud Warszawy w czasie insurekcji kościuszkowskiej, a matką Tekla zd. Kampenhauzen (von Campenhauzen)[3], pochodząca z inflanckiej szlachty[4].
Po śmierci ojca, wraz z rodzeństwem Janiną (zwana Żanetą)[a] i Borysem, przybyła do Petersburga, gdzie zostawszy damą dworu Katarzyny II, została w 1795 wydana za mąż za Dymitra Lwowicza Naryszkina (1764-1838)[6][b], który otrzymał tytuł Wielkiego Łowczego Jego Cesarskiej Wysokości[7].
Według opisów współczesnych jej osób, Maria Naryszkina przyćmiewała wszystkie kobiety dworu (...), jej piękność jest tak doskonała, że wydaje się nieprawdopodobna, nadnaturalna, idealne linie jej twarzy i nieskazitelna sylwetka rysują się ze szczególną czystością[8].
Swoją urodą Maria wnet zwróciła uwagę nowego władcy Rosji, cara Aleksandra I, który po odsunięciu się od żony Elżbiety i kilku przelotnych znajomościach, w 1801 rozpoczął wieloletni romans z Naryszkiną[9]. Mimo swej oficjalnej wręcz pozycji u boku cara Maria nie ingerowała w politykę, nie wdawała się w dworskie intrygi, nie ubiegała się też o korzyści majątkowe, bowiem bogactwo rodziny jej męża było "wręcz niezmierzone", za to Aleksander cenił urok i ciepło, jakie znalazł u nowej kochanki, a których "nie zaznawał w małżeńskim domu"[7]. Jakkolwiek Maria nie angażowała się w sprawy państwowe, to jej osoba pojawiała się w raportach dyplomatów urzędujących w rosyjskiej stolicy, np. ambasadorów Szwecji i Sardynii[10], zaś przedstawiciel cesarza Napoleona, generał Savary za jej pośrednictwem próbował ostrzec cara przed możliwym zamachem stanu[11].
W 1813 lub 1814, tuż przed wyjazdem cara na kongres wiedeński, gdzie miano decydować o kształcie Europy po upadku Napoleona, Maria Naryszkina porzuciła cara i wyjechała z Rosji razem z nowym kochankiem[6], według innych źródeł wyjazd był spowodowany złym stanem zdrowia córki Zofii[1].
W 1833 roku zamieszkała z mężem w Odessie, a w ostatnich latach życia mieszkała za granicą[1].
Ze związku Marii Naryszkiny i Aleksandra urodziła się w 1808 wspomniana Zofia, która przyjęła nazwisko męża matki (dwie córki cara pochodzące z małżeństwa i dwie córki, których matką była Maria, nie przeżyły dzieciństwa)[12]. Car, mimo rozstania z Marią, był bardzo przywiązany do Zofii, która jednak chorowała na gruźlicę i zmarła w czerwcu 1824, co Aleksander odczuł jako wielką osobistą tragedię[13][14]. Innymi dziećmi Marii była córka Marina (1798-1871), do ojcostwa której nie miał wątpliwości mąż Naryszkiny, oraz syn Emanuel (1813-1901), którego ojcem miał być książę Grigorij Gagarin.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W 1803 roku Janina nawiązała krótki romans z Konstantym, bratem Aleksandra I[5].
- ↑ Ojciec Dymitra, Lew Naryszkin był przyjacielem Katarzyny II, a siostra jego pradziada, Natalia Naryszkina była matką cara Piotra I Wielkiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Нарышкина Мария Антоновна. biografija.ru. [dostęp 2023-07-31]. (ros.).
- ↑ Andrusiewicz 2001 ↓, s. 302.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 188.
- ↑ Sikorski 1998 ↓.
- ↑ Bortnowski 1981 ↓, s. 51-52.
- ↑ a b Wiernicka 2019 ↓.
- ↑ a b Troyat 2007 ↓, s. 78.
- ↑ Troyat 2007 ↓, s. 77.
- ↑ Troyat 2007 ↓, s. 77-78.
- ↑ Troyat 2007 ↓, s. 77-78, 115.
- ↑ Manfred 1986 ↓, s. 558.
- ↑ Troyat 2007 ↓, s. 79.
- ↑ Troyat 2007 ↓, s. 272-273.
- ↑ Andrusiewicz 2001 ↓, s. 320.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Andrusiewicz: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: Fakty, 2001. ISBN 83-7311-126-3.
- Władysław Bortnowski: Wielki Książę Konstanty i Joanna Grudzińska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981. ISBN 83-218-0049-1.
- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska koronnego. Sztaby i kawaleria. T. I (część 1). Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002, seria: Oficerowie Rzeczypospolitej Polskiej Obojga Narodów 1777–1794. Spisy. ISBN 83-7188-500-8.
- Albert Manfred: Napoleon Bonaparte. T. II. Warszawa: PIW, 1986. ISBN 83-01-05975-3.
- Andrzej Sikorski: Spolonizowane rodziny inflanckie. Kampenhausenowie. Biblioteka Kórnicka PAN, 1998. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- Henri Troyat: Aleksander I. Pogromca Napoleona. Warszawa: Amber, 2007, seria: Wielcy historii. ISBN 978-83-241-2844-0.
- Violetta Wiernicka: Maria Naryszkin z domu Światopełk-Czetwertyńska. historia.uwazamrze.pl, 2019-01-24. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).