Maria Pajerska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Pajerska
„Hanka”, „Maryna”, „Marynka”, „Janeczka”
Data i miejsce urodzenia

11 lipca 1913
Nowy Targ

Data i miejsce śmierci

12 sierpnia 1942
Warszawa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

Maria Pajerska ps. „Hanka”, „Maryna”, „Marynka”, „Janeczka” (ur. 11 lipca 1913 w Nowym Targu, zm. 12 sierpnia 1942 w Warszawie) – polska nauczycielka, podczas II wojny światowej członkini ZWZ–AK, kurierka.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 11 lipca 1913 w Nowym Targu[1][2][3][4]. Ukończyła naukę w Państwowym Gimnazjum im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu[4]. Została absolwentką Seminarium Nauczycielskiego w Warszawie[4]. Z zawodu była nauczycielką i przed 1939 pracowała w prywatnym gimnazjum w Warszawie[1][5][2][4].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 będąc członkinią Przysposobienia Wojskowego Kobiet brała udział w obronie Warszawy[2]. Pod koniec 1939 powróciła do Nowego Targu[2].

Grób Marii Pajerskiej na Cmentarzu Bródnowskim.

Przystąpiła do Związku Walki Zbrojnej[4]. Po wezwaniu do Krakowa 21 lipca 1940 uczestniczyła tam w naradzie, gdzie kpt. Adam Smulikowski ps. „Kotwicz” poinformował o utworzeniu jednolitego odcinka kuriersko-przerzutowego „Południe”, w ramach którego istniały cztery pododcinki o kryptonimach od imion żeńskich: „Teresa” (Nowy Targ), „Sabina” (Nowy Sącz), „Kazimiera” (Jasło), „Bronisława” (Sanok)[1][6]. Od tego czasu została kierowniczką pododcinka „Teresa” z siedzibą w Nowym Targu[7][8][9][10][1][11][6]. Funkcję pełniła do czerwca 1941[11]. Używała pseudonimów „Hanka”, „Marynka”[8][9][10][12], „Janeczka” oraz przybranego nazwiska Teresa Porębska[2][3]. Sama także przechodziła na trasie transgranicznej przez Zakopane do Budapesztu jako kurierka[1]. Brała udział w akcjach bojowych[1].

Po „wsypie” w Krakowie i bezpośrednim zagrożeniu aresztowaniem została przeniesiona służbowo do Warszawy[1]. Przydzielona do sztabu „Skrzydeł” i działała przy przejmowaniu zrzutów lotniczych[1]. Po przekształceniu ZWZ od lutego 1942 działała w Armii Krajowej[4]. Na wiosnę 1942 jej konspiracyjna działalność została wykryta przez gestapo[1]. Rankiem 12 sierpnia 1942 została zaskoczona wtargnięciem Niemców w swym mieszkaniu przy ulicy Zakręt 1 na warszawskiej Sadybie[1][11][7][13]. Aresztowana, już po ubraniu się i przed wyjściem w obstawie, pozorując konieczność uczesania się zażyła truciznę (cyjanek) popełniając samobójstwo[1][11][7][13][4]. Została pochowana na Cmentarzu Bródnowskim (kwatera 37F-4) i podpisana pseudonimem „Teresa”[4].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[5][14][7][4].

Została wymieniona na tablicy upamiętniającej wychowanków-ofiary wojny, ustanowionej w macierzystym I Liceum Ogólnokształcącym im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu[14][4].

Uchwałą Miasta Nowy Targ z 20 listopada 2017 ulica Wojsk Ochrony Pogranicza została przemianowana na ulicę Marii Pajerskiej[15][13][16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Aleksander Rybicki (red. Artur Bata). Leśne ścieżki (2). „Podkarpacie”. Nr 2, s. 7, 13 stycznia 1983. 
  2. ↑ a b c d e Maria Fieldorf: Generał „Nil”. August Emil Fieldorf. Fakty, dokumenty, relacje. 1993, s. 369.
  3. ↑ a b Teodor Gąsiorowski: Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956. T. 1. 1997, s. 111.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Grzegorz Watycha: Ankieta konsultacyjna w sprawie ustawowego obowiązku zmiany nazwy ulicy Wojsk Ochrony Pogranicza. nowytarg.pl, 2017-11-03. [dostęp 2021-07-25].
  5. ↑ a b Włodzimierz Wnuk: Walka podziemna na szczytach. 1980, s. 156.
  6. ↑ a b Brygidyn 1992 ↓, s. 98-99.
  7. ↑ a b c d Jerzy Ślaski: Polska walcząca. 1990, s. 199.
  8. ↑ a b Grzegorz Mazur: Wojna i okupacja na Podkarpaciu i Podhalu. 1998, s. 166.
  9. ↑ a b Ewa Bukowska: Łączność, sabotaż, dywersja. Kobiety w Armii Krajowej. 1985, s. 129.
  10. ↑ a b Józef Kasperek: Podhale w latach wojny i okupacji niemieckiej 1939-1945. 1990, s. 289.
  11. ↑ a b c d Tadeusz M. Trajdos: Spisz i Orawa. W 75. rocznicę powrotu do Polski północnych części obu ziem. 1995, s. 111.
  12. ↑ Brygidyn 1992 ↓, s. 98, 288.
  13. ↑ a b c Anna Szopińska: Dla jeszcze jednej bohaterki – potrzebna ulica…. podhaleregion.pl, 2014-01-23. [dostęp 2021-07-25].
  14. ↑ a b Maria Groblewska-Orzechowska: Konspirowały i walczyły. 1980, s. 182.
  15. ↑ Uchwała nr XLII/398/2017 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 20 listopada 2017 r. w sprawie: zmiany nazwy ulicy Wojsk Ochrony Pogranicza. nowytarg.pl. [dostęp 2021-07-25].
  16. ↑ Maria Pajerska zostanie upamiętniona. Mieszkańcy dotychczasowej ulicy WOP nie muszą wymieniać dokumentów. podhaleregion.pl, 2017-12-08. [dostęp 2021-07-25].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Pajerska&oldid=71799060”