Melchior Pudłowski

Melchior Pudłowski

Kościesza
Data śmierci	1588
Ojciec	Jan Pudłowski
Matka	Urszula z Bogusławskich
Żona	Zofia Balińska
Dzieci	Kasper Pudłowski, Melchior Pudłowski, Baltazar Pudłowski?

Elegia ob mortem d. Ioannis comitis de Tarnow 1561

Oratio pro rep. et religione ad magistratum Poloniae 1562

Melchior (Malcher) Pudłowski, inna forma nazwiska: Malchiarus Pudlovius herbu Kościesza odmienna (ur. ok. 1539, zm. 1588) – sekretarz Stefana Batorego, polski poeta renesansowy, wójt krzepicki, sołtys w Zajączkach Mniejszych.

Życiorys

Urodzony w sieradzkiem, syn Jana i Urszuli z Bogusławskich. Studiował w Uniwersytecie Krakowskim, wpisany został w poczet studentów w 1555 jako Malcher Joannis Pudlowski dioc. gnesn. (Melchior syn Jana, z diecezji gnieźnieńskiej); był uczniem Jakuba Górskiego. Melchior pozostawał wówczas w służbie Stanisława Wolskiego z Podhajec herbu Półkozic, kasztelana brzezińskiego, rawskiego, późniejszego marszałka nadwornego koronnego i jego brata, Mikołaja biskupa chełmskiego, a od 1562 kujawskiego.

Dzięki protekcji Wolskich wstąpił w roku 1562 (lub 1563) na dwór królewski, gdzie został sekretarzem królewskim. 15 grudnia 1565 król Zygmunt August przyznał mu dożywotnio pensję w wysokości 200 złotych polskich rocznie. Niebawem od Macieja Błeszczyńskiego wykupił wójtostwo w Krzepicach (za 700 złp.) i sołectwo w Zajączkach Mniejszych (za 400 złp.) W 1566 został jednym z opiekunów nieletnich dzieci Stanisława Wolskiego, a rok później król mianował go koegzekutorem testamentu Mikołaja Wolskiego. Bywał w otoczeniu króla na sejmach (potwierdzony pobyt w Lublinie w 1566 i Piotrkowie w 1567, zapewne 1580 w Warszawie).

Poseł na sejm 1582 roku z ziemi wieluńskiej.

W roku 1571 opuścił dwór królewski i poślubił Zofię z Balina Balińską herbu Jastrzębiec, a król w tymże roku przyznał jej prawo do dożywocia na trzymanych przez męża królewszczyznach w tenucie krzepickiej. Melchior zmarł w 1588. Z małżeństwa z Zofią Balińską zostawił synów: Kaspra, studenta Uniwersytetu Krakowskiego w 1589 i Melchiora (zm. 1617) studenta tamże w 1598, żonatego z Barbarą Prowanówną. Według Trepki miał jeszcze trzeciego syna Baltazara.

Twórczość

W 1561 opublikował łacińską elegię na śmierć Jana Tarnowskiego. Temu poetyckiemu debiutowi patronował jego mistrz uniwersytecki, Wojciech Wędrogowski, który nie tylko wydał, ale i opatrzył pochwalnym epigramem debiut młodego poety. W tym samym roku w oficynie Łazarza Andrysowicza opublikował po polsku wierszowany Lament i napominanie Rzeczypospolitej Polskiej. Nominację swego protektora, Mikołaja biskupa chełmskiego, Pudłowski uczcił w roku 1562 łacińską mową Oratio pro Rep(ublica) et religione ad Magistratum Poloniae. Był miłośnikiem i naśladowcą twórczości Jana Kochanowskiego. Dał temu wyraz w opublikowanym w 1586 zbiorze Fraszek księga pierwsza. Przy tym Sen i Elegia polska. Ostatnim znanym utworem jest wierszowany romans Dydo, w którym wykorzystał wątki Eneidy Wergiliusza i Heroid Owidiusza, opublikowany pośmiertnie w 1600.

Wiersze Pudłowskiego nie przetrwały próby czasu, dzisiejsi literaturoznawcy uważają twórczość poetycką sekretarza królewskiego za odtwórczą i niewysokich lotów. Natomiast współczesny Pudłowskiemu, Bartosz Paprocki w swym pierwszym, wierszowanym herbarzu Gniazdo cnoty wydanym w 1578 nazwał Malchera człowiekiem uczonym. W wydanych sześć lat później monumentalnych Herbach rycerstwa polskiego pisał, że Malcher wieku mego był człowiekiem uczonym, w onym kraju Rzeczypospolitej dobrze zasłużonym.

Ważniejsze utwory

• Elegia ob mortem... Joannis comitis de Tarnow, Kraków (1561), drukarnia Łazarz Andrysowic
• Lament i napominanie Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 1561, drukarnia Łazarz Andrysowic
• Oratio pro Rep(ublica) et religione ad Magistratum Poloniae (1562)
• Stanislao Orzechovio (oda), wyd. w: S. Orzechowski Chimaera, Kraków 1562; także Kolonia 1563
• Przedmowa do: J. Górski Commentariorum artis dialecticae libri decem, Lipsk 1563
• Fraszek księga pierwsza. Przy tym Sen i Elegia polska, Kraków 1586, drukarnia Łazarzowa (tu także Nagrobek Stanisławowi Grzepskiemu, przypisywany niegdyś mylnie J. Kochanowskiemu); Nagrobek... – przytoczył J. Brożek Żywot Stanisława Grzepskiego; przedr.: J. Sołtykowicz O stanie Akademii Krakowskiej, Kraków 1810, s. 294; w książce: J. Kochanowski Dzieła wszystkie. Wydanie pomnikowe, t. 2, Warszawa 1884, s. 437; J. Fijałek „Przekłady pism św. Grzegorza z Nazjanzu w Polsce. Wiadomość bibliograficzna i patrystyczna”, cz. 2, Polonia Sacra nr 3 (1919), s. 192–193; T. Kruszewska „Funeralna poezja J. Kochanowskiego na tle poetyki renesansowej”, Prace Literackie nr 1 (1956), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego Bolesława Bieruta, seria A, nr 2, s. 182, przyp. 40; pojedyncze fraszki przedr.: J. Tuwim Cztery wieki fraszki polskiej, Warszawa 1937; także wyd. 2 Warszawa 1957; S. Czernik, J. Huszcza, J. Saloni Księgi humoru polskiego. Od Reja do Niemcewicza, Łódź 1958; J. Sokołowska „Poeci renesansu. Antologia”, Warszawa 1959, Biblioteka Poezji i Prozy

Przekłady

• Dydo (poemat), 1600, przedr. S. Adalberg „J. Stoka, M. Pudłowskiego i J.A. Kmity powieści wierszowane”, Kraków 1897, BPP nr 33 (parafraza z połączenia ks. IV Eneidy Wergiliusza i listu Dydony do Eneasza z Heroid Owidiusza)

Wydanie zbiorowe

• Melchior Pudłowski i jego pisma, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1898, Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI-XVIII w., zeszyt 10 (nie zawiera poematu Dydo)

Bibliografia

• Bartosz Paprocki, Gniazdo cnoty: zkąd herby rycerstwa sławnego Krolestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego y inszych Państw do tego Krolestwa nalezacych Książąt y Panow poczatek swoy maią, Kraków 1578.
• Bartosz Paprocki, Herby rycerztwa polskiego: na pięcioro xiąg rozdzielone, Kraków 1584.
• J. Stoka, M. Pudłowskiego i J.A. Kmity Powieści wierszowane: 1564-1610, wyd. Samuel Adalberg, Kraków 1897. Seria: Biblioteka Pisarzów Polskich, nr 33.
• Melchior Pudłowski i jego pisma, wyd. Teodor Wierzbowski, Warszawa 1898. Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich, t. 10.
• Jadwiga Mosdorf, Materiały do życia i twórczości Melchiora Pudłowskiego, „Miscellanea staropolskie”, t. 4, 1972, s. 19–34.
• Halina Kowalska, Pudłowski Melchior (ok. 1539-1588), sekretarz królewski, poeta, Polski słownik biograficzny, t. 29/2, z. 121, Wrocław 1986, s. 342–344.
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 144–145

Linki zewnętrzne

• Dzieła Melchiora Pudłowskiego w bibliotece Polona