Mieczysław Grabowski
 Mieczysław Grabowski (1990) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
26 kwietnia 1928 |
| Data i miejsce śmierci |
27 lutego 2001 |
| Profesor doktor habilitowany nauk chemicznych | |
| Specjalność: Technologia celulozy i papieru | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1963 – Inżynieria chemiczna, nauki przyrodnicze |
| Habilitacja |
1970 |
| Profesura |
1990[1] |
Mieczysław Jerzy Grabowski (ur. 26 kwietnia 1928 w Wilnie, zm. 27 lutego 2001 w Łodzi[2]) – polski chemik, krystalograf, pedagog[2], profesor nauk chemicznych[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Wilnie jako syn Stefana i Stefanii z domu Nienart[2]. Wiosną 1945 roku jego rodzina na stałe osiedliła się w Łodzi. Do szkoły podstawowej i pierwszej klasy gimnazjum uczęszczał w Wilnie, a w Łodzi kontynuował naukę od drugiej klasy w XXII Państwowym Gimnazjum i Liceum. Prócz tego został także wykształcony muzyczne. Uczył się gry na fortepianie, najpierw w Wilnie w Konwersatorium Muzycznym, a następnie w Łodzi w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej. W 1948 roku, po maturze, zdał egzaminy na studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. Był wówczas również studentem Wyższej Szkoły Muzycznej w klasie fortepianu prof. Zofii Romaszkowej. Studia chemiczne ukończył 30 stycznia 1953 roku i uzyskał dyplom inżyniera chemika ze specjalnością w zakresie technologii papieru i celulozy. Podczas ostatnich lat studiów pracował jako nauczyciel gry na fortepianie w Państwowej Szkole Muzycznej nr 2 w Łodzi[3].
Bezpośrednio po ukończeniu Politechniki podjął pracę w Katedrze Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi jako asystent. Przez trzy lata wspólnie z profesorem Włodzimierzem Jędrzejewskim prowadził pracownię analizy ilościowej i jakościowej. W październiku 1955 roku kierunek chemiczny w łódzkiej WSP został zamknięty, a Grabowski objął stanowisko kierownika Sekcji Chemicznej w Ośrodku Metodycznym Dyrekcji Okręgowej Szkolenia Zawodowego w Łodzi. W tym czasie podjął także studia na kierunku chemicznym Uniwersytetu Łódzkiego, które ukończył w czerwcu 1957 roku, uzyskując tytuł magistra chemii. Od 1 października 1957 roku rozpoczął pracę w Katedrze Mineralogii i Krystalografii Uniwersytetu w Łodzi. Profesor Jędrzejewski przedstawił go wtedy profesorowi Antoniemu Swaryczewskiemu, który zakupił w Czechosłowacji aparaturę rentgenowską, by rozpocząć prace eksperymentalne nad badaniami mikrostruktury kryształów[3].
Praca zawodowa
[edytuj | edytuj kod]W latach sześćdziesiątych zainicjował stworzenie pracowni optyki kryształów i utworzył zespół do badań ich struktury. We wrześniu 1963 roku obronił pracę doktorską pt. Studia krystalochemiczne nad związkami M
4CdX
6, gdzie M - potasowiec lub amon, X - chlorowiec i uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych. 10 kwietnia 1970 roku na podstawie prac obejmujących badania zależności od struktury niektórych anizotropowych właściwości fizycznych kryształów związków organicznych Rada Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UŁ awansowała go na stopień doktora habilitowanego. Na stanowisko docenta uniwersytetu został mianowany 1 stycznia 1971 roku, a rok później objął kierownictwo w Zakładzie Krystalografii Uniwersytetu Łódzkiego, który dotychczas nazywał się Katedrą Mineralogii i Krystalografii[3].
Krystalizacja hemoglobiny
[edytuj | edytuj kod]W latach 70. był opiekunem prac magisterskich Zygmunta Derewendy i Marka Brzozowskiego na temat krystalizacji hemoglobiny. Uzyskane kryształy były sprawdzane przez ustalenie ich budowy sieciowej. Wkrótce okazało się, że udało im się wykrystalizować nową formę hemoglobiny, semi-oksy Hb, a dalsze badania strukturalne z wykorzystaniem promieniowania synchrotronowego wyjaśniły m.in. przebieg utlenowania hemoglobiny i zjawisko kooperatywnego przyjmowania tlenu przez hemoglobinę. Było to istotne osiągnięcie, bowiem wcześniej istnienie pośredniej hemoglobiny jedynie teoretycznie postulował Max Perutz. Wyniki te zostały opublikowane wspólnie z naukowcami z University of York w czasopiśmie naukowym „Nature”[3][4].
Inne osiągnięcia
[edytuj | edytuj kod]W 1990 roku rozpoczął przenoszenie Zakładu Krystalografii do nowoczesnego lokalu w Instytucie Fizyki UŁ przy ul. Pomorskiej, które ukończył dwa lata później. Znalazła się tam nowoczesna pracownia dyfraktometryczna działająca do 2009 roku[3]. Dorobek naukowy Grabowskiego obejmuje ponad siedemdziesiąt prac naukowych. Do jego osiągnięć należy m.in. opracowanie symboliki punktowych operacji symetrii spełniających warunki ścisłości i logiczności dopasowanej do symboliki międzynarodowej[3]. Wraz z Andrzejem Stępniem opracował teoretyczne podstawy nowej metody ujawniania pozycji kolejnych atomów w toku analizy. Praca na temat hemoglobiny wykazała przydatność metod testowania oraz statystyki Wilsona, dla nisko- i wysokokątowych refleksów[3]. Od 1981 roku do śmierci był członkiem Komisji Krystalograficznej Polskiej Akademii Nauk[2].
Zmarł po ciężkiej chorobie 27 lutego 2001 roku. Został pochowany na łódzkim cmentarzu na Dołach[3].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 1955 roku ożenił się z Teresą Ciesielską. Miał dwóch synów: Adama i Krzysztofa[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Prof. dr hab. Mieczysław J. Grabowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2019-09-16].
- ↑ a b c d e Mieczyslaw Jerzy Grabowski [online], prabook.com [dostęp 2019-07-12] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Magdalena Małecka, Ojciec polskiej krystalografii białek [online], kronika.uni.lodz.pl, 4 grudnia 2017 [dostęp 2019-07-13].
- ↑ A. Brzozowski i inni, Bonding of molecular oxygen to T state human haemoglobin, „Nature”, 307 (5946), 1984, s. 74–76, DOI: 10.1038/307074a0, PMID: 6690986 (ang.).