Mistrzejowice
 Kapliczka na skrzyżowaniu ulic Mistrzejowickiej i Szymona Marcjusza z 1864 roku, świadcząca o tym gdzie było centralne miejsce dawnej wsi. (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Poprzednia nazwa |
Dzielnica LV Mistrzejowice |
| Data budowy |
1968-1982 (nowy zespół urbanistyczny dzielnicy) |
| Architekt |
Witold Cęckiewicz z zespołem (nowy zespół urbanistyczny dzielnicy) |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°05′43,5″N 20°00′55,5″E/50,095417 20,015417
| |
Mistrzejowice – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy XV Mistrzejowice.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wzmianki o Mistrzejowicach pochodzą z 1270 roku kiedy ich nazwę podawano jako „Mistrevich” (pochodząca od staropolskiego słowa mistrz). „Mistrzovicze” to nazwa wsi z lat 1371–1374, w sto lat przed przeniesieniem jej z prawa polskiego na niemieckie, co w 1464 roku uczynił Kazimierz IV Jagiellończyk. Pomiędzy XV a XVII wiekiem wieś była własnością kapituły krakowskiej, i liczyła sobie w XVIII wieku około 20 domów i 100 mieszkańców. Na jej terenie znajdowała się karczma i młyn. Pod koniec XIX wieku populacja mieszkańców wzrosła o 50 osób, w Mistrzejowicach znajdowała się też posiadłość dworska należąca do rodziny Ostrzeszowiczów. W latach 80. i 90. XIX wieku miejscowość Mistrzejowice, podobnie jak sąsiednie Batowice, częściowo przekształcono podczas budowy Twierdzy Kraków - forty „Batowice” i „Mistrzejowice”. Choć teraz forty są zaniedbane, wciąż należą do atrakcji turystycznych. Są jednak plany ich ponownego wykorzystania i rewitalizacji[1].
W 1951 miejscowość została wraz z pozostałymi miejscowościami na obszarze których rozpoczęto budować Nową Hutę przyłączona do Krakowa jako LV dzielnica katastralna[2].
W latach 1968-1982 na terenie dawnej wsi, włączonej w granice Krakowa zrealizowano nowe założenie architektoniczno-urbanistyczne Mistrzejowic, które w zamierzeniu miało stanowić rozbudowę ówczesnej dzielnicy Nowa Huta. Zespół Mistrzejowic powstał na drodze konkursu architektonicznego, rozstrzygniętego w 1963 roku. Zwyciężył projekt przygotowany przez zespół prof. Witolda Cęckiewicza, z którym współpracowali Maria Czerwińska - autorka szczegółowych projektów urbanistycznych, Jerzy Gardulski i Maria Rekaszys. Projekty poszczególnych budynków opracowali Maria i Jerzy Chronowscy, z którymi współpracowali Tadeusz Bagiński, Stefan Golonka, Ewa Podolak i Olgierd Krajewski[3][4]. Całe założenie było projektowane dla ok. 40 tys. mieszkańców[3]. Zespół urbanistyczny Mistrzejowic powstawał niejako w odpowiedzi na krytykę projektu realizowanych wówczas już od jakiegoś czasu Bieńczyc Nowych, które charakteryzowały się dominującymi w pejzażu dzielnicy, podłużnymi, dziesięciopiętrowymi wieżowcami, a przez to monumentalną skalą i koszarową kompozycją zabudowy[3]. Projekt dla Mistrzejowic zakładał mniejszą skalę zabudowy, która miała wpisywać się w naturalne, pagórkowate ukształtowanie terenu, gdzie wysokość terenu rośnie w kierunku północnym. W kompozycji urbanistycznej Mistrzejowic widoczne jest nawiązanie do struktury liścia lub gałązki[5]. Mistrzejowice są zbudowane w oparciu o trzon czyli główną ulicę Srebrnych Orłów, którego rozchodzą się rozgałęzienia, dwie główne gałęzie ks. Jancarza oraz Piasta Kołodzieja - wzdłuż tych ulic poprowadzone zostały ciągi komunikacji tramwajowej w dzielnicy do pętli „Mistrzejowice” oraz „Os. Piastów”.
Z kolei z tych ulic „gałęzi” wyrastają następne w formie już osiedlowych ulic wewnątrz rozplanowanych między głównymi ulicami, czterech osobnych podzespołów mieszkaniowych, późniejszych osiedli. W dolnych częściach każdego z tych podzespołów rozplanowano tarasowo, równolegle do siebie ułożone, podłużne, czteropiętrowe bloki o południowej ekspozycji elewacji, które w koncepcji drzewa mają symbolizować liście. Powyżej zaplanowano mniejsze powierzchniowo bloki: czteropiętrowe „puchatki” oraz dziesięcio- i jedenastopiętrowe m.in. „punktowce”, mające symbolizować owoce[3]. Uzupełnieniem całości zespołu miały być pawilony handlowo-usługowe. Pierwotnie czterem podzespołom mieszkaniowym Mistrzejowic planowano nadać nazwy nawiązujące do czterech pór roku, czyli Osiedle Wiosenne, Letnie, Jesienne i Zimowe. Ostatecznie otrzymały one nazwy kolejno: Tysiąclecia, Złotego Wieku, Bohaterów Września i Piastów[3][4]. Nieliczne pozostałości starej zabudowy dawnej wsi zlokalizowane są głównie przy ulicy Mistrzejowickiej. Obszary te jednak na przestrzeni lat przynależności do miasta Krakowa uległy silnej urbanizacji i dzisiaj w większości stanowią zwartą, miejską tkankę zabudowy jednorodzinnej z elementami zabudowy wielorodzinnej.
W 1983 roku konsekrowany został przez Jana Pawła II kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego, przed którym stanął pomnik Papieża na Osiedlu Tysiąclecia. W latach 80. XX wieku parafia ta była jednym z najważniejszych ośrodków oporu przeciwko władzy socjalistycznej. Działał tu m.in. ks. Kazimierz Jancarz, wybitna postać polskiej opozycji demokratycznej.
Poza kościołem św. Maksymiliana Marii Kolbego na Osiedlu Tysiąclecia, w latach 1991-1996 wzniesiony został kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy na Osiedlu Bohaterów Września.
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
W obrębie dzielnicy znajduje się kilka domów kultury, bibliotek:
- Biblioteka Kraków:
- Filia 48 – os. Bohaterów Września 26
- Filia 49 – os. Tysiąclecia 42
- Biblioteka Klubu „Kuźnia”
- Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy
- Klub „Kuźnia”
- Centrum Kultury Katolickiej Mistrzejowice
- Klub „Mirage”
- Park Wodny przy ul.Dobrego Pasterza 126
Szkolnictwo i edukacja[edytuj | edytuj kod]
- XXI Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Witkiewicza o profilu artystycznym
- Publiczne Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące
- Zespół Szkół Poligraficzno-Medialnych
- Szkoły Podstawowe: 77, 85, 89, 126, 130 i 144
- Przedszkola: 125, 131, 144, 148, 152 i 177
- Żłobki: 6 i 22
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
-
-
Osiedle Złotego Wieku, bloki „puchatki” na osiedlu, Mister Krakowa 1971 -
Ulica Wawelska, wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa -
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bartosz Dybała: Zarząd Budynków Komunalnych planuje wydzierżawić forty. [w:] Gazeta Krakowska [on-line]. 2017-04-27. [dostęp 2019-05-29].
- ↑ Bogusław Luchter, Katedra Gospodarki Regionalnej: Jednostki katastralne jako podstawa badań struktury użytkowania ziem w mieście Krakowie. [w:] Zeszyty Naukowe nr 821 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie [on-line]. 2010. [dostęp 2019-05-23].
- ↑ a b c d e Nowa Huta Architektoniczny portret miasta drugiej połowy XX wieku. Kraków: Miasto Kraków, 2018, s. 138-143. ISBN 978-83-948244-3-3.
- ↑ a b Mistrzejowice. [w:] Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Kraków [on-line]. [dostęp 2019-06-29].
- ↑ Mistrzejowice. "Struktura liścia lub gałązki" / Witold Cęckiewicz [online], Krowoderska.pl, 14 października 2020 [dostęp 2020-10-14] (pol.).
