Batowice

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Batowice
wieś
Ilustracja
Widok na Batowice
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zielonki

Wysokość

ok. 215–260[2][3] m n.p.m.

Liczba ludności (31.12.2023)

395[4]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-086[5]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344060

Położenie na mapie gminy Zielonki
Mapa konturowa gminy Zielonki, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Batowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Batowice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Batowice”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Batowice”
Ziemia50°06′42″N 20°01′00″E/50,111667 20,016667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Batowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[6].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Batowice położone są nad Dłubnią, lewym dopływem Wisły[2]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej obszar ten położony jest na Płaskowyżu Proszowickim (342.23), należącym do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[7][8].

Północna część miejscowości[a] położona jest na terenie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, a pozostała[b] w otulinie tegoż parku, z wyjątkiem obszaru znajdującego się na południe od linii kolejowej nr 8 Kraków – Warszawa[9].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej południowo-wschodniej części, około 7,5 km w linii prostej na północny wschód od centrum Krakowa[2][3]. Graniczy z następującymi jednostkami[2][10]:

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 147,63 ha[11] Batowice są jedną z mniejszych miejscowości w gminie Zielonki obejmującą 3,04% powierzchni gminy[2][12][c].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej zachodnim skraju przy granicy z Dziekanowicami (w okolicy ul. Ogrodowej), na wysokości około 260 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-wschodnim na obszarze Zalewu Zesławickiego, na wysokości około 215 m n.p.m.[2][3]

Pod względem historycznym Batowice były wsią dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej położoną w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[13]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Batowice (wcześniej Batowicze) pochodzi najprawdopodobniej od węgierskiego słowa batya oznaczającego stryja, względnie od osoby zwanej Bat (nazwa osobowa). Za pierwszą koncepcją przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Węgrzce, dawniej Vengerce – dosł. wieś Węgrów, Bibice od bibic – czajka, Bosutów od bosszu – zemsta, Boleń od bleny – tur, żubr)[14].

W najstarszych źródłach wieś wzmiankowana była jako Bathouicze, Bantowicz, Bathow, Bathowycze[15].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ceglana kapliczka słupkowa z XVII wieku w centrum Batowic

Wieś wzmiankowana pierwszy raz w 1344 roku. Od początku podlegała parafii w Raciborowicach. Wieś stanowiła własność biskupów krakowskich do końca XVIII w., a następnie należała do kapituły krakowskiej. Natomiast w XIX w. Batowice należały do kanonika M. Dubieckiego, a później do rodziny Bieńkowskich. W XV w. w Batowicach znajdował się dwór z folwarkiem, młyn i karczma. W 1676 r. król Jan III Sobieski ustanowił w Batowicach cło na Dłubni.

W ramach Twierdzy Kraków w latach 1883–1885 na terenie wsi wzniesiono Fort Artyleryjski 48 „Batowice” zwrócony ku dolinie Dłubni. Ciekawostką jest usypanie podwójnych umocnień do obrony dna fosy, które są śladem wzmocnień fortów starego typu z początków XX w. W 1934 r. przez teren Batowic przeprowadzono odcinek linii kolejowej Kraków – Tunel, dzięki któremu Kraków uzyskał połączenie z Warszawą z pominięciem Śląska.

W Batowicach zachowała się niezwykła kapliczka słupowa z 1 poł. XVII w. ceglana z wmurowanymi w nią majolikowymi taflami ze sceną Ukrzyżowania. W zachowanym na terenie wsi dworze Batowickim w okresie międzywojennym znajdował się zakład dla nerwowo chorych, w czasie II wojny światowej Niemcy założyli tu szkołę dla dziewcząt, a obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej.

Batowice częściowo (południowa część) zostały włączone do Krakowa w 1973 r. i stały się częścią dzielnicy administracyjnej Nowa Huta (obecnie to część Dzielnicy XV Mistrzejowice).

Od Batowic przyjął nazwę obecnie największy cmentarz w Krakowie zwany Batowickim, który znajduje się na terenie sąsiedniego Prądnika Czerwonego.

10 maja 1954 r. w miejscowości zmarł Józef Chełkowski, działacz społeczny i polityczny.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Od roku 2006 liczba mieszkańców Batowic stopniowo zmniejsza się, z poziomu ponad 500 do 395 osób. Trend spadkowy nasilił się w ostatnich latach.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[21].

Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Batowice jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[21][22], zaś najbliższą Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Długosza w Raciborowicach.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

  • Batowice, jako część Dzielnicy XV Mistrzejowice

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Do linii ulic: Wspólna – Karola Wojtyły.
  2. ↑ Położona pomiędzy linią ulic: Wspólna – Karola Wojtyły, a linią kolejową nr 8 Kraków – Warszawa.
  3. ↑ Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 3265
  2. ↑ a b c d e f Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-13].
  3. ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-13].
  4. ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
  5. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 15 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-02-28].
  8. ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170. 
  9. ↑ Węgrzce na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-13].
  10. ↑ BIP Miasta Kraków - Mapki dzielnic. [dostęp 2021-09-13].
  11. ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-09-13].
  12. ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-13].
  13. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
  14. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
  15. ↑ Jurek 2010-2016 ↓, s. 27.
  16. ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
  17. ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
  18. ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
  19. ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
  20. ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
  21. ↑ a b Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
  22. ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Zielonki
Sołectwa

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Batowice&oldid=72664471”