Modrogrzbiecik ostrosterny

Modrogrzbiecik ostrosterny
	Chiroxiphia lanceolata
	(Wagler, 1830)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	gorzykowate
Podrodzina	gorzyki
Plemię	Ilicurini
Rodzaj	Chiroxiphia
Gatunek	modrogrzbiecik ostrosterny
Synonimy
	Pipra lanceolata (Wagler, 1830); Chiroxiphea lanceolata (Wagler, 1830);
	Pipra lanceolata (Wagler, 1830); Chiroxiphea lanceolata (Wagler, 1830);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Modrogrzbiecik ostrosterny^[4], manakin ostrosterny^[5] (Chiroxiphia lanceolata) – gatunek małego ptaka z rodziny gorzykowatych (Pipridae). Występuje w północnej części Ameryki Południowej i w Panamie. Jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał niemiecki ornitolog Johann Georg Wagler w 1830 roku na łamach „Isis oder encyclopädische Zeitung von Oken”. Autor nadał ptakowi nazwę Pipra lanceolata. Jako miejsce typowe autor podał błędnie Guiana sive Cajenna, w 1950 roku William H. Phelps i William H. Phelps Jr. skorygowali je na Cerro Turumiquire w Wenezueli^[2]^[6]. Czasami takson ten był traktowany jako jeden gatunek razem z modrogrzbiecikiem długosternym (Chiroxiphia linearis) i modrogrzbiecikiem trójbarwnym (Chiroxiphia pareola)^[7]. Jest gatunkiem monotypowym^[7]^[8]^[9]^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Chiroxiphia: gr. χειρ kheir, χειρος kheiros „ręka”; ξιφος xiphos „miecz”^[11].
lanceolatus: łac. lanceolatus – „lancetowaty, w kształcie włóczni”^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Modrogrzbiecik ostrosterny jest małym ptakiem o silnym dymorfizmie płciowym. Samce są w większości czarne z czerwoną czapeczką na szczycie głowy, jasnoniebieskim grzbietem i pokrywami. Ogon czarny z dwoma środkowymi sterówkami wydłużonymi. Dziób krótki, lekko zakrzywiony, czarny. Samica jest oliwkowozielona z jaśniejszymi dolnymi częściami ciała, w okolicach brzucha i pokryw podogonowych przechodzących w kolor żółtawy. Dziób szaro-oliwkowy. Nogi żółto-pomarańczowe. Ogon prosty, ciemniejszy z dwoma środkowymi sterówkami wydłużonymi. Młode osobniki podobne do samic. U rocznych samców pojawia się czerwona czapeczka. Długość ciała z wydłużonymi sterówkami środkowymi: samce 13,7 cm, samice 13 cm, masa ciała samce 15–17,9 g, samice 14,1–19,8 g^[7].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) modrogrzbiecika ostrosternego według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 1,14 mln km². Dolna granica występowania określana jest na poziomie morza, górna na 1500 m n.p.m., a lokalnie 1700 m n.p.m.^[7]^[13]^[14] Występuje w południowo-zachodniej Kostaryce i Panamie, w tym na wyspach Coiba i Cébaco, w północnej Kolumbii na wybrzeżu Morza Karaibskiego razem z górami Serranía de Perijá i Sierra Nevada de Santa Marta i w północnej Wenezueli, a także lokalnie w środkowej części rzeki Magdalena w departamentach Cundinamarca i Tolima^[7].

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Modrogrzbiecik ostrosterny występuje w lasach z gęstym podszytem od wilgotnych lasów tropikalnych do suchych. Zamieszkuje także lasy wtórnego wzrostu. Niewiele wiadomo o diecie tego gatunku, składa się głównie z owoców z małych drzew i krzewów, które podejmuje także w locie, oraz z owadów^[7]. Długość pokolenia jest określana na 2,97 roku^[13].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Nie ma wielu informacji na temat rozmnażania i gniazdowania tego gatunku. Okres lęgowy w Panamie od sierpnia do września. Gniazda w formie niewielkiej miseczki zbudowane są z traw i włókien roślin, umieszczone w krzewach na wysokości około 1 m nad ziemią, w rozwidleniach gałązek i osłonięte martwymi liśćmi. W lęgu 2 jaja. Brak informacji o inkubacji i gniazdowaniu. W czasie badań w Panamie na 7 obserwowanych gniazd aż 6 padło łupem drapieżników: kacykowca rdzaworzytnego, myszołowczyka, modrowronki liliowoskrzydłej i dydelfa wirginijskiego^[7]^[15].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN modrogrzbiecik ostrosterny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji na 500 000 – 4 999 999 dorosłych osobników, zaś trend liczebności oceniła jako lekko spadkowy. Gatunek ten opisywany jest jako dość pospolity^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Chiroxiphia Cabanis, 1847, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-02-10] (ang.).
↑ ^a ^b Denis Lepage: Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata (Wagler, JG 1830). Avibase. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Chiroxiphia lanceolata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Ilicurini Prum, 1992 (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-06].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 234, 1999.
↑ J.J. Wagler J.J., Revisio generis Pipra, „Isis oder encyclopädische Zeitung von Oken”, 23, 1830, s. 931 (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Snow D.: Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata , version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Cotingas, manakins, tityras, becards. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, PIPRIDAE Rafinesque 1815, Wersja 13.003 (2021-11-04) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-02-17] (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2024-02-06] .
↑ Chiroxiphia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-02-10] (ang.).
↑ lanceolatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-02-10] (ang.).
↑ ^a ^b Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata. BirdLife International, 2023. [dostęp 2024-02-10]. (ang.).
↑ Handbook of the Birds of the World. J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.). T. 9: Cotingas to Pipits And Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 152. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).
↑ JenniferJ. Reidy JenniferJ., Nest predators of Lance‐tailed Manakins on Isla Boca Brava, Panamá, „Journal of Field Ornithology.”, 80, 106843, 2020, s. 115, DOI: 10.1111/j.1557-9263.2009.00199.x. .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Chiroxiphia Cabanis, 1847, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-02-10] (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata (Wagler, JG 1830). Avibase. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).

[iucn-3] Chiroxiphia lanceolata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Ilicurini Prum, 1992 (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-06].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 234, 1999.

[Pierwszy-6] J.J. Wagler J.J., Revisio generis Pipra, „Isis oder encyclopädische Zeitung von Oken”, 23, 1830, s. 931 (łac.).

[botw-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Snow D.: Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata , version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Cotingas, manakins, tityras, becards. [dostęp 2024-02-17]. (ang.).

[Zoon-9] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, PIPRIDAE Rafinesque 1815, Wersja 13.003 (2021-11-04) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-02-17] (ang.).

[hbwcheck8-10] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2024-02-06] .

[11] Chiroxiphia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-02-10] (ang.).

[12] lanceolatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-02-10] (ang.).

[birdlife-13] Lance-tailed Manakin Chiroxiphia lanceolata. BirdLife International, 2023. [dostęp 2024-02-10]. (ang.).

[HBW_09-14] Handbook of the Birds of the World. J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie (red.). T. 9: Cotingas to Pipits And Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 152. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).

[Reidy-15] JenniferJ. Reidy JenniferJ., Nest predators of Lance‐tailed Manakins on Isla Boca Brava, Panamá, „Journal of Field Ornithology.”, 80, 106843, 2020, s. 115, DOI: 10.1111/j.1557-9263.2009.00199.x. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]