Modrogłowik

Modrogłowik
	Starnoenas cyanocephala
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Rodzaj	Starnoenas; Bonaparte, 1838
Gatunek	modrogłowik
Synonimy
	Columba cyanocephala Linnaeus, 1758;
	Columba cyanocephala Linnaeus, 1758;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Modrogłowik^[4], błyskotek modrogłowy^[5] (Starnoenas cyanocephala) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Obecnie występuje tylko na Kubie. Zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1758 w 10. wydaniu Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Columba cyanocephala. Holotyp pochodził z nieokreślonej lokalizacji w Ameryce (Habitat in America)^[6]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza modrogłowika w monotypowym rodzaju Starnoenas^[7]. Opisał go po raz pierwszy Karol Lucjan Bonaparte w 1838 w A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America^[8]. Nie wyróżnia się podgatunków^[7]. Morfologia, anatomia i zachowanie tego ptaka są niezwykle dziwne w stosunku do innych gołębiowatych Ameryk, a najbardziej zbliżone są do australijskich ptaków z rodzaju Geophaps^[2].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: rodzaj Starna Bonaparte, 1838; gr. οινας oinas, οιναδος oinados – gołąb^[9]. Epitet gatunkowy: gr. κυανος kuanos – ciemnoniebieski; -κεφαλος -kephalos – -głowy, od κεφαλη kephalē – głowa^[9].

Morfologia

Długość ciała 29–34,5 cm, masa ciała 213–289 g^[2]. Wymiary szczegółowe dla nieznanej liczby osobników: długość skrzydła 142–149 mm, długość ogona 77–84 mm, dzioba 12 mm, skoku 32–34 mm^[10].

Modrogłowik to duży gołąb o zwartej budowie i okrągłej sylwetce. W upierzeniu prawie nie występuje dymorfizm płciowy, samica ma jedynie bardziej matowy kark i pierś. Pióra na czole, wierzchu głowy i karku są kobaltowoniebieskie z ciemniejszymi krawędziami. Tył szyi i górna część grzbietu płowobrązowe z winnoczerwonym nalotem. Pióra po bokach szyi są sztywne i pofalowane, występują aż po gardło. Niższa część grzbietu, barkówki i lotki III i II rzędu, pokrywy skrzydłowe, grzbiet, kuper, pokrywy nadogonowe i sterówki płowe albo jasne, oliwkowobrązowe. Ogon stopniowany. Lotki są oliwkowobrązowe, ciemniejsze od ogona, z szerokimi płowymi krawędziami chorągiewek zewnętrznych. Od brody po pokrywy uszne biegnie biały pasek, obydwa paski niemalże schodzą się z tyłu szyi. Pióra na brodzie, bokach gardła i środku piersi tworzą duży czarny obszar z białą krawędzią na piersi. Na bokach gardła nierówno wyrastające pióra mają kobaltowoniebieskie środki, tworząc pasiasty wzór, identyczny kolorem z niebieskim na głowie. Pierś różowopłowa z winnoczerwonym nalotem, brzuch bardziej brązowy, podobnie jak i boki ciała oraz pokrywy podogonowe. Sterówki od spodu czarnobrązowe. Tęczówka ciemnobrązowa po czarną. Wąska obrączka oczna jest szara. Dziób czerwony z szarą częścią dystalną, jednak sama końcówka może być bardziej pomarańczowawa lub brązowawa. Nogi koralowoczerwone^[10].

Zasięg występowania

Modrogłowik jest endemitem Kuby. Dawniej gołębie te występowały także na Isla de la Juventud. W przeszłości odnotowywane w południowej Florydzie, prawdopodobnie były to zabłąkane ptaki. Próby introdukcji na Jamajkę nie powiodły się^[2].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia modrogłowików są pierwotne, lekko wilgotne lasy do 500 m n.p.m., okazjonalnie wyżej. Preferują otwarte lasy z kamienistym podłożem i regularnie rozmieszczoną roślinnością. Według innych doniesień ptaki te wybierają również lasy sąsiadujące z bagnami jak i suchsze lasy. Są to skryte i nierzucające się w oczy gołębie, przeważnie przebywające pojedynczo lub w parach. Poruszając się, preferują chodzenie. Żerują na dnie lasu, wlatują na niską gałąź jedynie zaniepokojone albo gdy nawołują inne ptaki. Zjadają groch i nasiona roślin uprawnych, małe owoce, owady, pędraki i gąsienice^[10].

Lęgi

Okres lęgowy trwa od kwietnia do czerwca. Gniazdo to platforma z gałęzi, wyściełana świeżymi liśćmi, a niekiedy korzeniami. Ulokowane jest w niskim krzewie, w pnączu, w korzeniach drzewa lub martwym pniu, czasami na oplątwie (Tillandsia); rzadko położone wyżej niż na około 1,75 m. W zniesieniu 1 lub 2 białe jaja, brak informacji o inkubacji i czasie mijającym do opierzenia piskląt^[10].

Status, zagrożenia i ochrona

IUCN uznaje modrogłowika za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 1994 (stan w 2016). Gołąb ten występuje tylko w niektórych częściach Kuby, w pozostałych wymarł. Do zagrożenia wyginięciem przyczyniły się wycinki lasów i polowania. Mięso modrogłowików uchodziło za wyjątkowo smaczne, ptaki odławiano i odławia się nadal z pomocą pułapek typu drop trap (są to pułapki zbudowane z jakiegoś pojemnika opierającego się na patyku z doczepionym sznurkiem). Są chronione prawnie na bagnie Zapata, jednak nie są podejmowane żadne działania w kierunku ich ochrony. BirdLife International wymienia 10 ostoi ptaków IBA, w których odnotowano modrogłowiki. Uznaje trend populacji za spadkowy^[11].

Przypisy

↑ Starnoenas cyanocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M. & Kirwan, G.M.: Blue-headed Quail-dove (Starnoenas cyanocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2016)].
↑ Starnoenas cyanocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 – gołębiowate – Pigeons (wersja 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-07].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 97, 1999.
↑ Karol Linneusz: Systema Naturae. Wyd. 10. 1758, s. 163. (łac.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-07]. (ang.).
↑ Charles-Lucien Bonaparte: A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America. 1838, s. 241.
↑ ^a ^b Starnoenas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
↑ ^a ^b ^c ^d David Gibbs: Pigeons and Doves. A&C Black, 2010, s. 391–392. ISBN 978-1-4081-3556-3.
↑ Blue-headed Quail-dove Starnoenas cyanocephala. BirdLife International. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Starnoenas cyanocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M. & Kirwan, G.M.: Blue-headed Quail-dove (Starnoenas cyanocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2016)].

[iucn-3] Starnoenas cyanocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 – gołębiowate – Pigeons (wersja 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-07].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 97, 1999.

[oryg-6] Karol Linneusz: Systema Naturae. Wyd. 10. 1758, s. 163. (łac.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-07]. (ang.).

[orygrodzaj-8] Charles-Lucien Bonaparte: A geographical and comparative list of the birds of Europe and North America. 1838, s. 241.

[hbwalive-9] Starnoenas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].

[gb-10] David Gibbs: Pigeons and Doves. A&C Black, 2010, s. 391–392. ISBN 978-1-4081-3556-3.

[birdlife-11] Blue-headed Quail-dove Starnoenas cyanocephala. BirdLife International. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]