Morzyk sędziwy
| Synthliboramphus antiquus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
morzyk sędziwy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Morzyk sędziwy[4], nurniczek sędziwy (Synthliboramphus antiquus) – gatunek średniej wielkości ptaka morskiego z rodziny alk (Alcidae). Występuje na wybrzeżach i wodach przybrzeżnych północnego Pacyfiku. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Johann Friedrich Gmelin pod nazwą Alca antiqua. Opis ukazał się w 1789 roku w 13. edycji linneuszowskiego „Systema Naturae”. Jako miejsce typowe autor wskazał obszar morski pomiędzy Kamczatką i Wyspami Kurylskimi a zachodnim wybrzeżem Ameryki Północnej[5][6], czyli chodziło o Morze Beringa[5]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Synthliboramphus[2][4][7].
Wyróżnia się dwa podgatunki S. antiquus[2][5][7]:
- S. antiquus antiquus (J.F. Gmelin, 1789) – podgatunek nominatywny;
- S. antiquus microrhynchos Stepanyan, 1972
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Morzyk sędziwy występuje od Morza Żółtego przez pacyficzne wybrzeża Rosji i Archipelag Aleutów po Wyspy Królowej Charlotty u wybrzeży Kolumbii Brytyjskiej (południowo-zachodnia Kanada), gdzie połowa globalnej populacji tego gatunku odbywa lęgi.
Część populacji migruje w czasie zimy na południe, w Ameryce Północnej aż do Kalifornii, rzadziej do północno-zachodniego Meksyku (Kalifornia Dolna). Pojedyncze osobniki są spotykane w głębi Ameryki Północnej, lecz jest to przypuszczalnie rezultat zboczenia z kursu w czasie jesiennych burz. Najodleglejszym przypadkiem spotkania tego stosunkowo krótkodystansowego ptaka pacyficznego był osobnik odnotowany na wyspie Lundy (Devon, Wielka Brytania) wiosną 1990 r. Ten sam ptak powrócił na wyspę jeszcze raz podczas następnej wiosny[8].
Poszczególne podgatunki zamieszkują[2][7]:
- S. antiquus antiquus – wybrzeża od Kamczatki po Morze Żółte, Wyspy Kurylskie; od Aleutów do zachodniej Kolumbii Brytyjskiej;
- S. antiquus microrhynchos – odbywa lęgi tylko na Wyspach Komandorskich (na wschód od Kamczatki, północno-wschodnia Rosja).
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 24–27 cm; masa ciała 177–249 g, średnio około 206 g; rozpiętość skrzydeł 40–43 cm[2].
Ten mały ptak ma czarną głowę, gardło i kark, szary lub ciemnoszary grzbiet i biały spód ciała. Żółty dziób jest krótki i masywny. Ogon jest krótki i zaokrąglony. Osobniki dorosłe w letniej szacie mają białe smugi na głowie.
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
Gatunek odbywa lęgi w koloniach. Składa przeważnie 2 (niekiedy jedno) jaja w jamach wydrążonych w glebie leśnej pośród korzeni drzew, pod kłodami lub pośród traw, sporadycznie w otworach skalnych. Morzyki opuszczają swoje gniazda w nocy i powracają o świcie, przypuszczalnie w celu zmniejszenia narażenia młodych na drapieżniki i być może z tych samych powodów młode nigdy nie są karmione w gnieździe, tylko zabierane po 1-3 dniach od wyklucia. Po opuszczeniu gniazda młode biegną do morza, lokalizują rodziców po odgłosach i pełna już rodzina niezwłocznie płynie na głębokie morze, przez co najmniej 12 godzin. Potem młode są karmione przez rodziców wyłącznie na otwartym morzu przez ponad miesiąc.
W locie morzyki przechylają się z jednej strony na drugą, w większym stopniu niż inne małe alki. Latają szybko uderzając skrzydłami, odpowiednio do ich niewielkiej długości. Tak jak inne alki, morzyk sędziwy poluje nurkując pod wodą. Jego dieta jest słabo poznana. W zimie żywią się skorupiakami, a w lecie małymi rybami i także skorupiakami.
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje morzyka sędziwego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 1996 roku liczebność światowej populacji szacowano na 1–2 miliony osobników. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy[3].
Morzyk sędziwy jest uznany za gatunek wymagający „specjalnej troski” (ang. Special Concern) przez Komitet ds. Statusu Zagrożenia Dzikiej Przyrody w Kanadzie, ponieważ populacja została znacząco zmniejszona w XX w. głównie przez drapieżne ssaki introdukowane na wyspy, na których ptaki te odbywają lęgi. Niektóre podejmowane w ostatnich latach działania ochronne pomagają odwrócić ten malejący trend.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Synthliboramphus antiquus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Nettleship, D.N., Boesman, P. & Garcia, E.F.J.: Ancient Murrelet (Synthliboramphus antiquus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].
- ↑ a b Synthliboramphus antiquus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Alcidae Leach, 1820 - alki - Auks (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-01-13].
- ↑ a b c D. Lepage: Ancient Murrelet Synthliboramphus antiquus. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2020-01-13]. (ang.).
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 554 (łac.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-15]. (ang.).
- ↑ (ang.) Davis, Tim & Tim Jones (2007): The Birds of Lundy. ISBN 0-954-0088-7-1
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- BirdLife International, Synthliboramphus antiquus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-01-13] (ang.).
- Field Guide to the Birds of North America, wyd. 4th ed., Fully rev. & updated, Washington, D.C.: National Geographic, 2002, ISBN 0-7922-6877-6, OCLC 51509874 (ang.).
- (ang.) del Hoyo, J.; Elliot, A. & Sargatal, J. (editors) (1996): Handbook of the Birds of the World. Volume 3: Hoatzin to Auks. Lynx Edicions, ISBN 84-87334-20-2.
- (ang.) Sibley, David Allen: (2000): National Audubon Society: The Sibley Guide to Birds, ISBN 0-679-45122-6.
- (ang.) Gaston, Anthony J. (1992): The Ancient Murrelet, ISBN 978-0-85661070-7.
- (ang.) Harrison, Peter (1983): Seabirds, an Identification Guide, ISBN 0-7470-1410-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).