Motroniński Monaster Trójcy Świętej
49°09′15″N 32°15′20″E/49,154167 32,255556 nr rej. 71-254-9002
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Klauzura |
nie |
| Typ monasteru |
żeński |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Trójcy Świętej |
| Założyciel klasztoru |
nieznany |
| Fundator |
nieznany |
| Data budowy |
XVIII w. (w obecnym kształcie) |
| Data zamknięcia |
1923 |
| Data reaktywacji |
1991 |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego  | |
| 49°09′15″N 32°15′20″E/49,154167 32,255556
| |
Motroniński Monaster Trójcy Świętej, Monaster Motroniński, Motreniński[1] – prawosławny żeński klasztor w eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, na terenie wsi Melnyky[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Moment powstania klasztoru nie jest znany. Istnieje przekaz, że na jego miejscu po chrzcie Rusi powstała pierwsza cerkiew. Według innej wersji fundatorką klasztoru była żona jednego z wojewodów Jarosława Mądrego o imieniu Motrona. Pierwsza pisemna informacja o istnieniu monasteru pochodzi z 1198 i dotyczy budowy w nim cerkwi św. Jana Chrzciciela[3]. Klasztor został zniszczony w czasie najazdu mongolskiego i na dłuższy czas opustoszał. Zakonnicy, którzy ponownie rozpoczęli w nim życie monastyczne, nie posiadali wolno stojącej cerkwi, lecz mieszkali w pieczarach[3].
W 1568 kolejna grupa mnichów zaczęła odnawiać zniszczone obiekty klasztorne. Monaster znalazł się pod opieką Kozaków. Ze względu na swój wiek i znaczną liczbę mnichów był to jeden z najważniejszych ośrodków kultu prawosławnego na ziemi czerkaskiej. Obiekt był otoczony wałem ziemnym z częstokołem i bramą wjazdową. Główna świątynia monasterska była zbudowana z drewna, kryta pięcioma kopułami. Z drewna wzniesione były również obiekty mieszkalne dla zakonników[3].
W II połowie XVII w. monaster został kilkakrotnie zniszczony wskutek najazdów tureckich. W 1678 po jednym z nich uległ całkowitemu spaleniu. Jednak już w 1685, z pomocą metropolity kijowskiego Gedeona, został reaktywowany[3]. W 1727 została wzniesiona nowa murowana cerkiew Trójcy Świętej[3].
Od 1753 ihumenem klasztoru był Melchizedek (Znaczko-Jaworski), organizator działalności misyjnej wśród zamieszkujących Ukrainę Prawobrzeżną unitów[1], aktywny uczestnik konfliktu między hierarchią prawosławną a unicką w Rzeczypospolitej, kilkakrotnie wyjeżdżający do Rosji w celu pozyskiwania poparcia Katarzyny II dla prawosławnych w państwie polsko-litewskim[4], bliski współpracownik biskupa białoruskiego Jerzego[5]. W roku tym w monasterze przebywało ok. dwudziestu mnichów, którzy cieszyli się w miejscowej społeczności znacznym autorytetem moralnym[5]. Równocześnie działalność ihumena Melchizedeka sprawiła, że od 1767 roku (w okresie, gdy nie przebywał on w granicach Rzeczypospolitej, po ucieczce z aresztu) Monaster Motroniński stał się jednym z miejsc, do których w okresie poprzedzającym koliszczyznę ściągała miejscowa ludność pragnąca zbrojnie wystąpić przeciwko unitom[6]. Zastępujący Melchizedeka mnich Gabriel (Gawryło), pod naciskiem lokalnej administracji, po pewnym czasie zabronił przyjmowania chłopów[6].
W kwietniu 1768 roku monaster został obrabowany przez nieznanych sprawców[7]. 22 maja 1768 roku klasztor został zaatakowany ponownie, przez kilkuset napastników „w polskiej odzieży”[8]. Cztery dni później w pobliskim Żabotyniu rozlokował się oddział konfederatów barskich. Pod wpływem pogłoski, iż mają oni zamiar napaść na monaster i wobec wcześniejszej nieudanej próby uzyskania pomocy gubernatora Żabotynia, mnisi porzucili zabudowania klasztorne[9].
Na terenach należących do monasteru, w Chłodnym Jarze, został sformowany pierwszy oddział Maksyma Żeleźniaka, który rozpoczął następnie koliszczyznę[3]. Koniec XVII i XVIII w. był okresem spadku znaczenia klasztoru[3]. W 1800 roku na jego terenie została wzniesiona nowa cerkiew, która po dwóch latach, z powodu błędów w projekcie, zawaliła się. W 1805 roku została zastąpiona kolejną świątynią[3].
W 1845 roku w klasztorze przebywał Taras Szewczenko, który uczynił go tematem jednej ze swoich akwarel[3]. Według danych z 1847 roku wspólnota Monasteru Motronińskiego liczyła 45 mnichów i posłuszników[3].
W 1911 roku Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zdecydował o przekształceniu Monasteru Motronińskiego, w którym przebywało już bardzo niewielu mnichów[10], z męskiego w żeński. W czasie wojny domowej w Rosji na terenie klasztoru i położonego w jego sąsiedztwie Chłodnego Jaru przez trzy lata działała ukraińska Republika Chołodnojarska (1919–1922)[3]. W 1923 roku klasztor został zamknięty, a jego majątek znacjonalizowany[3]. Według innego źródła 250 dziesięcin ziemi klasztornej znacjonalizowano jeszcze w 1921 roku, natomiast cerkwie Trójcy Świętej i św. Jana Teologa, również przejęte przez państwo, pozostawały czynne, wynajmowane lokalnej wspólnocie religijnej. W 1929 roku władze lokalne zdelegalizowały jednak tę wspólnotę, a cerkwie zamknęły[10]. W tym samym roku nieczynna cerkiew Trójcy Świętej została uznana za zabytek o znaczeniu republikańskim[3].
W 1968 roku, w związku z dwusetną rocznicą koliszczyzny, powstał projekt remontu zniszczonego klasztoru i urządzenia w nim muzeum poświęconego temu wydarzeniu. Prace renowacyjne nie zostały jednak ukończone[3]. Kościół prawosławny odzyskał monaster w 1991 roku[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Serczyk 1972 ↓, s. 266
- ↑ Черкаська єпархія. [dostęp 2024-08-16]. (ukr.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Мотронинський монастир
- ↑ Serczyk 1972 ↓, s. 274–277.
- ↑ a b Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 248. ISBN 978-83-7431-150-2.
- ↑ a b Serczyk 1972 ↓, s. 283
- ↑ Serczyk 1972 ↓, s. 293.
- ↑ Serczyk 1972 ↓, s. 297–298.
- ↑ Serczyk 1972 ↓, s. 298.
- ↑ a b Мотронинський Свято-Троїцький монастир [online], resource.history.org.ua [dostęp 2023-05-19] (ukr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Serczyk: Hajdamacy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972. ISBN 83-11-06762-7.