Nadwodnik
 Nadwodnik sześciopręcikowy | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
nadwodnik |
| Nazwa systematyczna | |
| Elatine L. Sp. Pl. 367. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Nadwodnik (Elatine L.) – rodzaj roślin z rodziny nadwodnikowatych (Elatinaceae Dumort.). Obejmuje co najmniej 30 gatunków[4] spotykanych na wszystkich kontynentach[5]. Występują w ekosystemach wodnych i związanych z wodami (brzegi, tereny podmokłe, wysychające zbiorniki)[6]. Niektóre gatunki uprawiane bywają jako rośliny akwariowe[7].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Gatunki z rodzaju rozprzestrzenione są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy), jednak na ogół mają rozproszone stanowiska. W Ameryce Północnej i Azji występuje po 14 gatunków, w Europie – 13, w Afryce 8, w Ameryce Południowej – 7, w Australii – 1[5]. W Polsce jako gatunki rodzime rosną 4 gatunki[8]:
- nadwodnik naprzeciwlistny (Elatine hydropiper L.)
- nadwodnik okółkowy (Elatine alsinastrum L.)
- nadwodnik sześciopręcikowy (Elatine hexandra (Lapierre) DC.)
- nadwodnik trójpręcikowy (Elatine triandra Schkuhr)
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne o pędach pokładających się lub płożących i ukorzeniających w węzłach[6], nagich[7].
- Liście
- Naprzeciwległe lub okółkowe (Elatine alsinastrum), krótkoogonkowe, o niewielkiej blaszce liściowej i zwykle całobrzegie[6].
- Kwiaty
- Bardzo drobne, rozwijają się zwykle pojedynczo w węzłach. Działki kielicha 2–4, są zrośnięte u nasady, błoniaste i nieco zaostrzone na końcach. Płatki korony w liczbie 2–4 są dłuższe od działek, mają tępe końce. Pręciki występują w liczbie dwukrotnie większej od liczby płatków, bądź zredukowane są tylko do jednego. Zalążnia jest kulistawa, 2–4-komorowa i zawiera liczne zalążki. Szyjki słupka w liczbie odpowiadającej liczbie komór, zakończone są główkowatymi znamionami[6].
- Owoce
- Błoniaste torebki z 2–4 przegrodami[6]. Zawierają liczne i drobne nasiona[7] o kształcie owalnym, wygięte, także podkowiasto. Powierzchnia nasion siateczkowata, z zagłębieniami heksagonalnymi lub eliptycznymi[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Elatine J. Hill = Kickxia Dumort.
Alsinastrum Quer y Martínez, Hydropiper (Endlicher) Fourreau, Ilyphilos Lunell, Potamopitys Adanson, Rhizium Dulac, Willisellus S. F. Gray
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj siostrzany dla Bergia w obrębie rodziny nadwodnikowatych (Elatinaceae), która wchodzi w skład obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Theanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd nadwodnikowce (Elatinales Nakai), rodzina nadwodnikowate (Elatinaceae Dumort.), podrodzina Elatinoideae Eaton, plemię Elatineae Bartl., rodzaj nadwodnik (Elatine L.)[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Elatine alsinastrum L. – nadwodnik okółkowy
- Elatine ambigua Wight
- Elatine americana (Pursh) Arn.
- Elatine brachysperma A.Gray
- Elatine brochonii Clavaud
- Elatine californica A.Gray
- Elatine campylosperma Seub.
- Elatine chilensis Gay
- Elatine ecuadoriensis Molau
- Elatine fassettiana Steyerm.
- Elatine fauquei Monod
- Elatine glaziovii Nied.
- Elatine gratioloides A.Cunn.
- Elatine gussonei (Sommier) Brullo, Lanfr., Pavone & Ronsisv.
- Elatine heterandra H.Mason
- Elatine hexandra (Lapierre) DC. – nadwodnik sześciopręcikowy
- Elatine hungarica Moesz
- Elatine hydropiper L. – nadwodnik naprzeciwlistny
- Elatine lindbergii Rohrb.
- Elatine lorentziana Hunz.
- Elatine macrocalyx Albr.
- Elatine macropoda Guss.
- Elatine madagascariensis H.Perrier
- Elatine minima (Nutt.) Fisch. & C.A.Mey.
- Elatine ojibwayensis Garneau
- Elatine paramoana Schmidt-M. & Bernal
- Elatine peruviana Baehni & J.F.Macbr.
- Elatine rubella Rydb.
- Elatine spathulata Gorski
- Elatine triandra Schkuhr – nadwodnik trójpręcikowy
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Wszystkie gatunki występujące w Polsce objęte są częściową ochroną gatunkową.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-04] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
- ↑ a b Elatine L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-07].
- ↑ a b Hamid Razifard: Elatine L. Website. [dostęp 2014-06-08].
- ↑ a b c d e f Elatine Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-08].
- ↑ a b c Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 316–317. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 74, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Elatine. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).