Naziści (dzieło sztuki)
Naziści – seria 165 kolorowych i czarno-białych fotosów filmowych zebranych w jedną kompozycję przez polskiego artystę Piotra Uklańskiego. Kadry pochodzą z różnych filmów – polskich i zagranicznych – i przedstawiają portrety aktorów grających role nazistów. Praca ta powstała w 1998 roku, po raz pierwszy zaprezentowano ją w Photographers’ Gallery w Londynie[1]. Kompozycja ta jest zaliczana do nurtu sztuki krytycznej[2].
O swojej pracy Uklański wypowiedział się następująco: Portret nazisty w kulturze masowej jest najbardziej wyrazistym okazem przekłamania prawdy o historii, o ludziach. Jest to dla mnie tym bardziej ważne, że to główne źródło informacji o tamtych czasach, dla wielu jedyne[3].
17 listopada 2000 roku podczas ekspozycji pracy na wystawie w warszawskiej galerii Zachęta aktor Daniel Olbrychski, posługując się szablą Kmicica – rekwizytem z filmu Potop, pociął kilka fotosów, oburzony wykorzystaniem jego wizerunku w Nazistach (kadr pochodził z filmu Jedni i drudzy Claude’a Leloucha[1]). Uszkodził również z upoważnienia zainteresowanych podobizny Jana Englerta, Stanisława Mikulskiego oraz Jeana-Paula Belmondo[4]. Towarzyszyła mu przy tym telewizja, która zarejestrowała i nagłośniła incydent. Sprawę komentowali liczni publicyści, dziennikarze, inni aktorzy itd. Poświęcono jej też m.in. program stacji TVN „Pod napięciem”, w którym spór o wystawę toczył na żywo Olbrychski z dyrektorką Zachęty Andą Rottenberg. Aktor zarzucał Uklańskiemu nie tylko wykorzystanie jego wizerunku jako nazisty, ale też propagowanie faszyzmu[1]. Minister kultury i sztuki Kazimierz Michał Ujazdowski podjął decyzję o zamknięciu wystawy, a ewentualne ponowne jej otwarcie uzależnił od zamieszczenia wyraźnych informacji dla odbiorcy, że wystawa nie ma na celu propagowania nazizmu[1].
Naziści pojawili się także na wystawach zbiorowych: w Jewish Museum (Nowy Jork, 2002) i w Neues Museum Weserburg (Brema, 2004)[5].
Wszystkie fotosy zostały ponumerowane[6], 164 z nich mają wymiary 34,9 × 25,4 cm, jedno jest nieco mniejsze – 34,9 × 23,8 cm[5]. Powstało dziesięć serii Nazistów; piątą sprzedano w brytyjskim domu aukcyjnym Sotheby’s 15 października 2010 roku za sumę 481 250 funtów[7]. Wcześniej, 14 października 2006 roku inny egzemplarz tej pracy został sprzedany w domu aukcyjnym Phillips de Pury & Company w Londynie za 568 000 funtów[8][5][7] (było to wówczas najdroższe polskie dzieło sztuki współczesnej[7]).
W 2022 roku tygodnik „Polityka” uznał pracę za jedno z dziesięciu najważniejszych dzieł sztuki ostatniego trzydziestolecia[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Piotr Kosiewski. Zachęta do.... „Znak”. 551, kwiecień 2001. Wydawnictwo Znak.
- ↑ Izabela Kowalczyk: Sztuka krytyczna – wybrane zagadnienia. [w:] Culture.pl [on-line]. Instytut Adama Mickiewicza, 2006-11. [dostęp 2012-01-18].
- ↑ Ewa Gorządek: Piotr Uklański. [w:] Culture.pl [on-line]. Instytut Adama Mickiewicza. [dostęp 2012-01-12].
- ↑ Grzegorz Wojtowicz: Kmicic walczy z nazizmem. stopklatka.pl, 2000-11-19. [dostęp 2012-03-14]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2013-05-04)]. (pol.).
- ↑ a b c PIOTR UKLANSKI The Nazis, 1998. Phillips de Pury & Company. [dostęp 2012-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-28)]. (ang.).
- ↑ Piotr Uklanski – Past Auction Results. artnet.com. [dostęp 2012-01-12]. (ang.).
- ↑ a b c Piotr Bazylko: „Naziści” Piotra Uklańskiego sprzedani na aukcji w Londynie za ponad 481 tysięcy funtów. ArtBazaar – Kolekcjonowanie Sztuki Najnowszej, 2010-10-16. [dostęp 2012-01-12].
- ↑ Sztuka współczesna i w nią inwestowanie. zeŚwiata.pl. [dostęp 2013-03-18]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2016-03-15)]. (pol.).
- ↑ Piotr Sarzyński, Dziesiątka trzech dekad: ranking dzieł sztuki [online], polityka.pl, 2022 [dostęp 2022-12-10] (pol.).